Sengatan Tebuan Tidak Memutuskan Solatnya

- Abu Sa’id Bakr bin Munir berkata:

“Muhammad bin Isma’il (al-Bukhari) sedang bersolat pada suatu hari. Lalu ada seekor tebuan yang menyegatnya sebanyak 17 kali. Apabila beliau selesai solat, beliau berkata: Tolong lihat apa yang menyakitiku ketika aku sedang solat. Orang yang ada bersama beliau lalu melihat dan mereka mendapati seekor tebuan telah menyebabkan (badan) beliau membengkak pada 17 tempat dan beliau tidak langsung memutuskan solatnya!”

- Muhammad bin Abu Hatim al-Warraq berkata:

“Muhammad bin Isma’il dijemput pergi ke sebuah taman milik sebahagian sahabatnya. Apabila masuk waktu zohor beliau lalu bersolat dengan sekumpulan orang. Kemudian beliau bangun untuk solat sunat dan beliau bersolat dengan sangat lama.

Apabila beliau selesai bersolat beliau mengangkat hujung lengan baju beliau dan berkata kepada sebahagian orang yang berada bersama beliau: Tolong lihat adalah kamu mendapati sesuatu berada di bahawa bajuku.

Didapati seekor tebuan telah menyengat beliau pada 16 atau 17 tempat sehingga menyebabkan badan beliau membengkak. Kesan gigitan tebuan tersebut sangat zahir pada badan beliau.

Sebahagian orang bertanya kepada beliau: Mengapa engkau tidak berhenti solat ketika ia mula-mula menyengat engkau?

Beliau menjawab: Aku sedang membaca suatu surah dan aku ingin menyempurnakannya.”

[Siyar A’lam al-Nubala’, al-Zahabi]

Inilah Imam Abu Hanifah

Kata Mis’ar bin Kidam:

“Aku melihatnya (Imam Abu Hanifah) solat subuh kemudian beliau duduk untuk (mengajar) ilmu sehinggalah solat zohor. Kemudian beliau duduk lagi (untuk mengajar) sehingga solat asar. Kemudian sehingga hampir waktu maghrib. Kemudian sehingga waktu Isyak. 

Aku berkata dalam diriku: Bilakah beliau hendak beribadat? 

Aku perhatikan apabila orang ramai beransur pergi, beliau akan keluar ke masjid dalam keaadaan bersuci lalu beliau bersolat sehinggalah waktu subuh. Kemudian beliau masuk ke rumahnya untuk menukar pakaian. Beliau mempunyai pakaian khas yang dipakai semata-mata untuk qiyamullail. Rumah beliau hanyalah bersebelahan dengan masjid yang beliau menjadi imam di situ semata-mata kerana Allah. 

Setelah itu beliau keluar untuk solat subuh dan beliau lakukan sebagimana yang aku sebut tadi. Selama aku perhatikannya, aku tidak mendapati beliau berbuka puasa dan aku tidak dapati bahawa beliau tidur pada waktu malam. Beliau hanya tidur sebentar pada waktu sebelum zohor. 

Pada waktu malam beliau membaca al-Quran sehingga sampai kepada firman Allah: 

فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا وَوَقَانَا عَذَابَ السَّمُومِ 

"Maka Allah mengurniakan kami (rahmat dan taufiqNya), serta memelihara kami dari azab neraka." (Surah at-Tuur: Ayat 27)

Beliau terus mengulang-ulang ayat tersebut sehingga azan subuh. Beliau juga mengulang-ulang firman Allah:

بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَالسَّاعَةُ أَدْهَىٰ وَأَمَرُّ

“Bahkan hari kiamat ialah hari yang dijanjikan kepada mereka (untuk menerima balasan yang sepenuh-penuhnya) dan (azab seksa) hari kiamat itu amat dahsyat dan amat pahit.” (Surah al-Qamar: Ayat 46)

Beliau membacanya di dalam solat sepanjang waktu malam keseluruhannya. 

Kata isteri beliau: Beliau tidak pernah tidur di katil semenjak aku mengenalinya. Tidurnya hanyalah pada waktu di antara zohor dan asar pada musim panas dan pada awal malam di masjidnya pada musim sejuk.”

[Al-Khairat al-Hisan Fi Manaqib al-Imam al-A’zam Abi Hanifah al-Nu’man oleh Imam Ibnu Hajar al-Haitami]

Jangan Kata Apa Yang Aku Tidak Buat

- Al-Qadhi Abu Yusuf berkata:

“Ketika aku berjalan bersama Abu Hanifah, tiba-tiba aku terdengar seorang lelaki berkata kepada sahabatnya: Ini adalah Abu Hanifah. Dia tidak tidur malam (kerana beribadat).

Maka Abu Hanifah berkata: Demi Allah, jangan berkata sesuatu yang tidak aku lakukannya.

Sedangkan beliau memang seorang yang menghidupkan malamnya dengan solat, merendahkan dirinya (kepada Allah) dan berdoa.”

- Diriwayatkan daripada Abdul Hamid al-Himmani bahawa beliau berdamping bersama Abu Hanifah selama enam bulan. Beliau berkata: “Beliau solat Subuh dengan wuduk (solat) Isyak dan beliau mengkhatamkan al-Quran pada setiap malam pada waktu sahur.”

- Diriwayatkan daripada Asad bin ‘Amru bahawa Abu Hanifah rahimahullah solat Isyak dan Subuh dengan wuduk yang satu selama 40 tahun.

- Abu Yusuf berkata: “Abu Hanifah mengkhatamkan al-Quran pada setiap malam dalam rakaat (solat).”

- Mis’ar bin Kidam berkata: “Aku melihat Abu Hanifah membaca (keseluruhan) al-Quran dalam satu rakaat.”

[Siyar A’lam al-Nubala’ oleh al-Zahabi]

Al-Hafiz al-Munziri : Seluruh Waktunya Untuk Ilmu

Al-Imam Dhiyauddin al-Muradi (guru Imam al-Nawawi) bercerita tentang guru beliau, al-Hafiz al-Munziri:

“Aku tidak pernah melihat dan aku tidak pernah mendengar tentang seseorang yang lebih besar kesungguhannya terhadap ilmu melebihi beliau. Beliau sentiasa sibuk dengan ilmu, siang mahupun malam. Aku tinggal berjiran bersamanya sewaktu berada di madrasah. Tidaklah aku bangun pada mana-mana malam pun dan pada bila-bila masa pun di waktu malam kecuali aku mendapati ada cahaya pelita di rumahnya dan beliau sedang sibuk dengan ilmu. Sehinggalah pada waktu makan pun ada kitab-kitab di sisinya yang beliau sibuk membacanya.”

[Qimah al-Zaman ‘Inda al-‘Ulama’ oleh Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah]

____________________________

Al-Hafiz al-Munziri atau nama sebenar beliau Abdul ‘Azhim bin Abdul Qawi bin Abdullah al-Munziri al-Misri. Beliau dilahirkan pada tahun 581 Hijrah di Fustat, Mesir. Beliau membesar sebagai seorang anak yatim kerana bapanya meninggal dunia ketika beliau berusia 11 tahun. Beliau pada asalnya bermazhab Hanbali kerana mengikut bapanya yang bermazhab Hanbali lalu beliau bertukar ke mazhab al-Syafi’e. Antara guru beliau yang terkenal ialah Imam Abdul Ghani al-Maqdisi (w. 600 H), Imam Ibnu Qudamah al-Hanbali (w. 620 H) dan Imam Yaqut al-Hamawi (w. 626 H).  Antara murid beliau yang terkenal pula ialah Imam Ibnu Daqiq al-‘Eid (w. 702 H), Imam Ibnu Khalikan (w. 681 H) dan Imam al-Yunini (w. 701 H). Antara kitab karangan beliau ialah al-Targhib Wa al-Tarhib, Mukhtasar Sahih Muslim, Mukhtasar Sunan Abu Daud, al-Arba’un Fi al-Ahkam, Syarah al-Tanbih (11 Jilid) dan lain-lain. Menurut Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah terdapat lebih 30 orang alim yang menggelarkan beliau sebagai al-Hafiz. Beliau meninggal dunia pada tahun 656 Hijrah di Kaherah, Mesir. Rahimahullah.

Jawab Soalan Tentang Perawi Ketika Nazak

Disebutkan dalam kitab al-Jarh Wa al-Ta'dil  karangan Imam Ibnu Abi Hatim (m. 327 H), pada biografi seorang tabi'in bernama 'Uqbah bin Abdul Ghafir al-Basri:

"Kata Abu Muhammad (iaitu Imam Ibnu Abi Hatim): Aku bertanya kepada bapaku (Imam Abu Hatim al-Razi) ketika beliau sedang nazak tentang 'Uqbah bin Abdul Ghafir, adakah baginya persahabatan dengan Rasulullah sallahu 'alaihi wasallam? Beliau menjawab dengan ucapan yang lemah: Tidak."

Kata Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah: "Lihat betapa bersungguhnya si anak untuk mengambil faedah (daripada bapanya) dan betapa bersungguhnya si ayah untuk memberi faedah (kepada anaknya)....Keadaan ayahnya yang nazak tidak menghalang si anak bertanya kepadanya, menggunakan waktu dan mengambil faedah daripadanya."

Sumber:

Qimah al-Zaman 'Inda al-'Ulama karangan Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah.

Makan Dan Minum Kerana Terpaksa Demi Menjaga Waktu

Imam al-Haramain atau nama sebenar beliau Abu al-Ma’ali Abdul Malik bin Abdullah al-Juwaini merupakan salah seorang imam yang tidak asing lagi. Beliau merupakan seorang faqih mazhab al-Syafi’e, usuli (ahli usul fiqh) dan mutakallim (ahli ilmu kalam). Beliau merupakan guru kepada Imam al-Ghazali. Beliau lahir pada tahun 419 Hijrah dan meninggal dunia pada tahun 478 Hijrah.

Kata Abdul Ghafir al-Farisi dalam kitab beliau, Siyaq Naisabur:

“Beliau ialah imam bagi dua tanah haram (Haramain), kebanggaan Islam, imam bagi sekelian imam secara mutlak, pendeta ilmu syari’at yang disepakati keimamannya di timur dan barat. Tidak dilihat oleh mata orang semisal beliau sebelum kelahiran beliau begitu juga setelah kematian beliau.

Aku pernah mendengar beliau berkata:

Aku tidak tidur dan makan sebagai suatu adat kebiasaan. Sebaliknya aku tidur apabila rasa mengantuk telah menguasaiku sama ada pada waktu siang ataupun malam. Begitu juga aku makan apabila aku sudah berkehendak sangat terhadap makanan tanpa mengira waktu.

Sesungguhnya kelazatan dan keseronokan beliau adalah pada berbincang tentang ilmu dan mengambil manfaat daripada apa jenis ilmu jua.”

Sumber:


Qimah al-Zaman 'Inda al-'Ulama karangan Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah.

Kurangkan Makan Untuk Menjaga Waktu

Al-Imam Syamsuddin Abi al-Thana' al-Asbahani merupakan seorang ulama usuli, faqih dan mufassir. Beliau dilahirkan di Asbahan pada tahun 674 Hijrah dan meninggal pada tahun 749 Hijrah di Kaherah.

Al-Hafiz Ibnu Hajar dalam kitab al-Durar al-Kaminah dan al-Syaukani dalam al-Badr al-Thali' menyebutkan biografi beliau:

"Beliau menyibukkan diri (dengan menuntut ilmu) di negeri beliau sehingga beliau mahir dan unggul dalam beberapa bidang ilmu. Beliau datang ke Damsyik selepas menziarahi al-Quds pada bulan Safar tahun 725 Hijrah. Para penduduk Damsyik sangat kagum dengan kelebihan beliau. Al-Syeikh Taqiyuddin Ibnu Taimiyyah antara yang mendengar ucapan beliau dan beliau amat mengagungkannya. Pernah sekali beliau berkata: Diamlah kamu semua sehingga kita semua dapat mendengar kalam orang yang hebat ini yang mana tidak pernah masuk ke negeri ini orang semisal beliau.

Sebahagian sahabat beliau pernah menghikayatkan sikap beliau yang loba terhadap ilmu dan keengganan beliau mensia-siakan waktu sehingga beliau sanggup menahan diri daripada banyak makan kerana banyak makan akan perlu kepada banyak minum dan seterusnya menyebabkan beliau perlu kerap ke tandas. Ini akan menyebabkan waktu beliau terbuang begitu sahaja."

Sumber:

Qimah al-Zaman 'Inda al-'Ulama karangan Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah.

Manhaj Kitab al-Mu’jam al-Kabir Karangan al-Imam al-Tabarani

Pengenalan Ringkas Imam al-Tabarani

Nama beliau ialah Sulaiman bin Ahmad bin Ayyub bin Muthair al-Lakhmi al-Syami al-Tabarani. Kunyah beliau ialah Abu al-Qasim.

Beliau dilahirkan pada tahun 260 Hijrah. Namun ulama berbeza pendapat tentang tempat beliau dilahirkan sama ada di Akka, Palestin atau di Tabariyyah, Palestin. 

Gelaran al-Lakhmi berasal dari nama kabilah Lakhm yang berasal dari Yaman namun tinggal di Syam.

Beliau mula mengembara menuntut ilmu hadis ketika berusia 16 tahun.

Guru-guru beliau lebih daripada 1000 orang. Antara guru beliau yang terkenal ialah Imam Abu Zur’ah al-Dimasyqi, Imam al-Nasa’i dan Imam Abdullah bin Ahmad bin Hanbal.

Manakala murid beliau yang terkenal ialah Imam Ibnu Mardawaih, Imam Abu al-Syeikh al-Asbahani, Imam Ibnu ‘Uqdah al-Kufi, Imam Ibnu Mandah al-Asbahani dan Imam Abu Nu’aim al-Asbahani.

Karya beliau yang terkenal ialah al-Mu’jam al-Kabir, al-Mu’jam al-Ausath, al-Mu’jam al-Saghir, Musnad al-Shamiyin, Kitab al-Du’a, Makarim al-Akhlaq dan lain-lain.

Beliau meninggal dunia di Asbahan, Iran pada tahun 360 Hijrah ketika berusia 100 tahun. Semoga Allah merahmati beliau.

Maksud Mu’jam

Mu'jam adalah kitab yang menyebut sekumpulan hadis yang telah diriwayatkan lalu ia disusun mengikut susunan para sahabat Nabi atau guru-guru pengarang kitab atau negeri-negeri atau selain itu.

Kebiasaannya susunan para sahabat Nabi atau guru-guru pengarang kitab atau negeri-negeri atau yang lain-lain itu disusun pula mengikut urutan huruf abjad.

Manhaj Imam al-Tabarani dalam al-Mu’jam al-Kabir

Metodologi al-Tabarani dalam al-Mu'jam al-Kabir adalah berdasarkan beberapa asas yang sebahagiannya telah beliau nyatakan dalam mukadimah ringkas kitab tersebut dan boleh dijelaskan seperti berikut:

1 - Beliau memulakan kitab ini dengan menyebut kumpulan hadis yang diriwayatkan oleh sepuluh orang yang dijanjikan syurga kerana kemuliaan mereka dan susunannya bermula dengan empat Khulafa' al-Rasyidin  kemudian diikuti dengan menyebut baki enam sahabat yang lain.

2 - Beliau menyusun nama-nama sahabat mengikut huruf abjad (alif, ba, ta, tha) dan menjadikannya sebagai susunan umum bagi keseluruhan kitab.

3 - Dalam biografi sahabat, beliau memulakan dengan menyebut nasab, sifat, umur, kematian dan hadis yang diriwayatkan daripada Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam.

Ini jika terdapat riwayat dan maklumat tentang biografi sahabat tersebut.

Jika beliau tidak menemui sesuatu maklumat pun, beliau meninggalkannya tanpa terikat dengan susunan ini seperti yang beliau lakukan dalam biografi Ubay bin Malik al-Qusyairi dan Ubay bin Umarah di mana beliau hanya menyebut nama mereka dan sebahagian hadis yang diriwayatkan oleh mereka sahaja.

4 - Apabila terkumpul beberapa hadis dalam satu topik tertentu, beliau meletakkan tajuk yang sesuai dengan berkata "Bab sekian", contohnya apa yang terdapat dalam kumpulan hadis yang diriwayatkan oleh Usamah bin Zaid di mana beliau berkata: 

"Bab tentang wanita yang buruk dan bahawa dia adalah fitnah dan membahayakan suaminya" 

"Bab tentang pertukaran mata wang (al-sarf)."

5 - Jika hadis-hadis tersebut dalam pelbagai topik, beliau meninggalkannya tanpa pembahagian bab seperti yang beliau lakukan dalam kumpulan hadis yang diriwayatkan oleh sepuluh sahabat yang dijanjikan syurga (melainkan kumpulan hadis Abu Ubaidah al-Jarrah yang beliau telah bahagiakn kepada beberapa bab) dan kumpulan hadis Ubay bin Ka'ab sebagai contoh.

6 - Jika sahabat tersebut banyak meriwayatkan hadis, beliau menyebut sebahagian hadisnya, dan jika sedikit meriwayatkan hadis, beliau menyebut semua hadisnya.

7 - Bagi sahabat yang tidak mempunyai riwayat daripada Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam atau yang meninggal lebih awal, beliau menyebut maklumat mereka dari kitab-kitab maghazi (peperangan Nabi) dan sejarah ulama. Tujuannya untuk menyebutkan individu yang pernah bersahabat dengan Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam. Contohnya seperti Muhammad bin Maslamah al-Ansari.

8 - Kadangkala beliau hanya menyebut nama sahabat sahaja tanpa menyebut apa-apa tentang maklumat dan riwayat mereka daripada Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam seperti yang beliau lakukan dalam biografi Labid Abu Abdullah.

9 - Apabila beberapa orang tabi’in meriwayatkan daripada seorang sahabat, al-Tabarani mendatangkan hadis-hadis setiap seorang daripada mereka daripada sahabat tersebut secara berasingan di bawah tajuk yang menyebut nama tabiin tersebut yang meriwayatkan daripada sahabat berkenaan, seperti yang beliau lakukan pada riwayat Asim al-Adawi daripada Ka'ab bin Ujrah, riwayat Abdullah bin Ma'qal daripada Ka'ab, riwayat Amir al-Sya'bi daripada Ka'ab, dan seterusnya.

10 - Apabila sekumpulan sahabat berkongsi nama yang sama, al-Tabarani mengasingkan bab khas untuk mereka yang menyebut individu-individu dengan nama tersebut dan meletakkan tajuk dengan ungkapan "Bab orang yang bernama sekian", contohnya seperti katanya: 

"Bab orang yang bernama Usamah."

 "Bab orang yang bernama Usaid."

11 - Kadangkala al-Tabarani membiarkan sesuatu bab itu secara umum tanpa mengikatnya dengan menyebut tajuk tertentu lalu berkata: "Bab."

Ini yang diistilahkan oleh sesetengah ulama sebagai ‘al-Tarajim al-Mursalah’ (tajuk bebas/tidak dinyatakan), iaitu yang dibiarkan tanpa disebut tajuk secara spesifik dan memadai dengan perkataan tajuk ‘Bab’, yang menunjukkan wujudnya hubungan tertentu antara hadis-hadis selepasnya dengan hadis-hadis sebelumnya.

Contohnya apa yang terdapat dalam kumpulan hadis Ummu Atiyyah dengan tajuk ‘riwayat Muhammad bin Sirin daripada Ummu Atiyyah’, kemudian beliau mengikutinya dengan tajuk ‘Bab’ secara bebas dan menyebut selepas itu hadis-hadis yang berkongsi dengan hadis-hadis sebelumnya dari segi ia diriwayatkan oleh Muhammad bin Sirin daripada Ummu Atiyyah dan dari seri ia berkaitan dengan beberapa topik berkaitan wanita, tetapi berbeza dari segi jenis topik yang dibincangkan.

12 - Apabila beberapa hadis yang diriwayatkan oleh seorang sahabat berkisar tentang satu topik dan beliau mendapati bahawa ada bermanfaat dan perlu untuk melengkapkan faedah dengan memasukkan di antaranya hadis-hadis dalam topik yang sama dari riwayat sahabat-sahabat lain, maka beliau akan memasukkannya.

Contohnya: Kumpulan hadis yang diriwayatkan oleh Usamah bin Zaid, di mana terdapat hadis-hadis tentang ‘al-sarf’ (pertukaran mata wang), kemudian beliau mengikutinya dengan riwayat-riwayat daripada Ibn Abbas dalam topik yang sama. Kemudian beliau kembali dan berkata: "Sambungan hadis Usamah bin Zaid."

13 - Bukanlah menjadi tujuan utama al-Tabarani dalam karya-karyanya untuk hanya mengumpulkan hadis-hadis sahih daripada Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam tetapi beliau mengumpulkan hadis sahih, hasan, daif dan lain-lain.

Al-Tabarani bukanlah orang pertama yang melakukan ini tetapi ia juga adalah kebiasaan yang diamalkan oleh para pengarang sebelumnya kerana tujuan mereka adalah untuk memelihara sunnah daripada hilang dengan mencatat semua hadis yang sampai kepada mereka yang dinisbahkan kepada Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam. Kemudian mereka menyerahkan urusan membezakan antara hadis sahih dan daif kepada generasi selepas mereka. Jika mereka sibuk sejak awal dengan urusan membezakan antara hadis sahih dan selainnya mereka akan membuang banyak usaha dan masa untuk itu dan akibatnya banyak sunnah Nabi sallahu ‘alaihi wasallam akan hilang.

Dari sudut lain para ulama telah menyebut beberapa faedah dan sebab untuk meriwayatkan hadis yang tidak sahih, antara yang terpenting ialah:

a - Ibnu Hajar berkata dalam Lisan al-Mizan pada biografi al-Tabarani:

“Ismail bin Muhammad bin al-Fadl telah mengkritik beliau kerana mengumpulkan hadis-hadis yang gharib yang mengandungi kejelekan yang teruk dan hadis-hadis palsu dan sebahagian hadis itu mencela ramai tokoh terdahulu dari kalangan sahabat dan selain mereka.

Ini bukanlah perkara yang khusus bagi al-Tabarani sahaja. Maka tidak ada makna untuk mengkhususkan kritikan kepadanya pada masa kini. Bahkan kebanyakan ahli hadis pada zaman-zaman lampau sejak tahun 200 Hijrah dan seterusnya, apabila mereka meriwayatkan hadis dengan sanadnya, mereka yakin bahawa mereka telah bebas daripada tanggungjawabnya.”

b - Untuk mengetahui hadis sahih li-ghairihi dan hasan li-ghairihi kerana apabila hadis-hadis seperti ini dikuatkan dengan periwayatannya melalui jalar sanad lain yang serupa atau lebih kuat daripadanya. Maka hadis tersebut akan naik ke tahap sahih li-ghairihi jika asalnya hasan, atau ke tahap hasan li-ghairihi jika asalnya daif.

c - Mengetahui hadis-hadis daif untuk memberi peringatan tentang kedaifannya agar tidak bercampur dengan hadis sahih dan hasan. Para imam hadis telah menulis hadis-hadis perawi yang daif dan menzahirkannya kepada orang ramai agar mereka tidak terjerumus dalam kesilapan kerananya.

d - Mengetahui perawi-perawi yang diperselisihkan oleh para ulama dari segi jarh (kritikan) dan ta'dil (pengiktirafan) dan hadis-hadis yang diperselisihkan dari segi kesahihan dan kedaifannya.

e - Mengetahui dalil-dalil mazhab dan aspek-aspek perbezaan mereka dalam pendalilan, di mana sebahagian imam boleh menggugurkan dalil imam lain dengan menjelaskan kedaifannya, iaitu kerana kelemahan riwayat yang dijadikan sandarannya.

*Saya telah kemas kini semula tulisan ini pada 3/5/2025.