Imam Ibnu Hajar al-Asqalani

*Ini bukan tulisan asal saya. Saya cuma sebarkan sahaja.

Makam Imam Ibnu Hajar al-Asqalani

Beliau ialah al-Imam al-‘Allamah al-Hafiz Syihabuddin Abul Fadhl Ahmad bin Ali bin Muhammad bin Muhammad bin Ali bin Mahmud bin Hajar, al-Kinani, al-‘Asqalani, asy-Syafie, al-Mishri. Kemudian dikenal dengan nama Ibnu Hajar, dan gelaranya ialah “al-Hafiz”. Adapun penyebutan ‘Asqalani adalah dinisbahkan kepada ‘Asqalan’, sebuah kota yang termasuk dalam wilayah Palestin, dekat Ghuzzah (Jalur Gaza).

Beliau lahir di Mesir pada bulan Syaaban 773H/1352M, namun tarikh kelahirannya diperselisihkan. Beliau membesar di sana dan beliau menjadi  anak yatim piatu sejak kecil, kerana ibunya meninggal dunia ketika beliau masih bayi, kemudian bapanya menyusul meninggal ketika beliau berumur empat tahun.

Sebelum meninggal dunia, bapanya berwasiat kepada dua orang ‘alim untuk menjaga Ibnu Hajar yang masih kecil itu. Dua orang itu ialah Zakiyuddin al-Kharrubi dan Syamsuddin Ibnul Qaththan al-Mishri.

Perjalanan Ilmiah

Perjalanan hidup al-Hafiz Ibnu Hajar sangatlah berkesan. Meski yatim piatu, semenjak kecil beliau memiliki semangat yang tinggi untuk belajar. Beliau memasuki kuttab (sebuah tempat mempelajari al-Quran) sewaktu berusia lima tahun. Beliau  menghafal al-Quran ketika  berusia sembilan tahun. Di samping itu, pada masa kecilnya, beliau menghafal kitab-kitab ilmu yang ringkas, seperti al-‘Umdah, al-Hawi as-Shagir, Mukhtashar Ibnu Hajib dan Milhatul I’rab.

Semangat beliau dalam menuntut ilmu, beliau tunjukkan dengan tidak mencari ilmu di Mesir sahaja, tetapi beliau melakukan rihlah (perjalanan) ke banyak negeri. Semua negeri itu beliau kunjungi untuk menimba ilmu. Negeri-negeri yang pernah beliau singgahi dan tinggal disana, di antaranya:

1. Dua tanah haram, iaitu Makkah dan Madinah.

Beliau tinggal di Makkah al-Mukarramah dan shalat Tarawih di Masjidil Haram pada tahun 785 H iaitu pada umur 12 tahun. Beliau mendengarkan Sahih Bukhari di Makkah daripada Syaikh al-Muhaddits (ahli hadith) ‘Afifuddin an-Naisaburi (an-Nasyawari) kemudian al-Makki Rahimahullah. Al-Hafiz Ibnu Hajar berulang kali pergi ke Makkah untuk melakukah haji dan umrah.

2. Dimasyq (Damaskus).

Di negeri ini, beliau bertemu dengan murid-murid ahli sejarah dari kota Syam, Ibu ‘Asakir Rahimahullah. Dan beliau menimba ilmu dari Ibnu Mulaqqin dan al-Bulqini.

3. Baitul Maqdis dan  kota-kota di Palestin, seperti Nablus, Khalil, Ramlah dan Ghuzzah.

Beliau bertemu dengan para ulama di tempat-tempat tersebut dan mengambil manfaat daripada mereka.

4. Shana’ dan beberapa kota di Yaman dan menimba ilmu dari mereka.

Semua ini, dilakukan oleh al-Hafiz Ibnu Hajar untuk menimba ilmu dan mengambil ilmu secara langsung daripada ulama-ulama besar. Dari sini kita dapat mengerti, bahawa guru-guru al-Hafizh Ibnu Hajar al-‘Asqalani sangat banyak, dan merupakan ulama-ulama yang masyhur. Antara gurunya adalah:

1.     ‘Afifuddin an-Naisaburi an-Nasyawari

2.    Muhammad bin ‘Abdullah bin Zhahirah al Makki (wafat 717 H)

3.    Abul Hasan al-Haitsami (wafat 807 H)

4.    Ibnul Mulaqqin (wafat 804 H)

5.    Sirajuddin al-Bulqini (wafat 805 H)  

Beliaulah orang yang pertama kali mengizinkan al-Hafiz Ibnu Hajar mengajar dan berfatwa.

6.    Abul-Fadhl al-‘Iraqi (wafat 806 H)

Beliaulah yang menmanggil al-Hafiz Ibnu Hajar dengan sebutan al Hafiz, mengagungkannya dan mempersaksikan bahwa Ibnu Hajar adalah muridnya yang paling pandai dalam bidang hadits.

7.    ‘Abdurrahim bin Razin Rahimahullah

Daripada beliau, al-Hafiz mendengar Sahih Bukhari

8.    Al-‘Izz bin Jama’ah Rahimahullah

Al-Hafiz Ibnu Hajar banyak menimba ilmu daripadanya.

9.    Al-Hummam al-Khawarizmi

10.    Fairuz Abadi. Beliau merupakan pengarang kitab Qamus al-Muhith. Al-Hafiz Ibnu Hajar mengambil ilmu bahasa Arab daripada beliau.

11.    Ahmad bin Abdurrahman Rahimahullah.

12.    Burhan at-Tanukhi. Al-Hafiz Ibnu Hajar belajar ilmu Qiraat Sab’ah daripada beliau.

Jumlah guru-guru al-Hafiz Ibnu Hajar mencapai 500 orang guru dalam berbagai cabang ilmu, khususnya fiqh dan hadith.

Al-Hafizh Ibnu Hajar al-Asqalani mengambil ilmu dari para imam pada zamannya di kota Mesir dan melakukakan rihlah(perjalanan) ke negeri-negeri lain untuk menimba ilmu, sebagaimana kebiasaan para ahli hadith.

Sebagai seorang ‘alim yang luas ilmunya, maka beliau juga didatangi para thalibul ‘ilmi (para penuntut ilmu) dari berbagai penjuru dunia yang ingin mengambil ilmu daripada beliau, sehingga ramai sekali murid beliau. Bahkan tokoh-tokoh ulama dari berbagai mazhab adalah murid-murid beliau. Yang termasyhur antaranya adalah:

1.     Imam ash-shakhawi (wafat 902 H)

Beliau merupakan murid khusus al-Hafizh dan penyebar ilmunya.

2.    Al-Biqa’i (wafat 885 H)

3.    Zakaria al-Anshari (wafat 926 H)

4.    Ibnu Qadhi Syuhbah (wafat 874 H)

5.    Ibnu Taghri Bardi (wafat 874 H)

6.    Ibnu Fahd al-Makki (wafat 871 H)

Karya-Karyanya

Kepakaran al-Hafiz Ibnu Hajar sangat terbukti. Beliau mulai menulis pada usia 23 tahun sehinggalah sampai mendekati ajalnya. Beliau mendapatkan kurnia Allah Ta’ala di dalam karya-karyanya, iaitu keistimewaan-keistimewaan yang jarang didapati pada orang lain. Oleh karena itu, karya-karya beliau banyak diterima umat Islam dan tersebar luas, semenjak beliau masih hidup. Para raja dan amir biasa saling memberikan hadiah dengan kitab-kitab al-Hafiz Ibnu Hajar. Bahkan sampai sekarang, kita dapati banyak peneliti dan penulis bersandar pada karya-karya beliau.

Di antara karya beliau yang terkenal ialah:

Kitab Fathul Bari

1.     Fathul Bari Syarah Sahih Bukhari

Kitab Bulughul Maram min Adillatil Ahkam

2.    Bulughul Maram min Adillatil Ahkam

Kitab Al-Ishabah fi Tamyizish Shahabah

3.    Al-Ishabah fi Tamyizish Shahabah

Kitab Tahdzibut Tahdzib

4.    Tahdzibut Tahdzib

5.    Ad-Durarul Kaminah

6.    Taghliqut Ta’liq

7.    Inbaul Ghumr bi Anbail Umr 

Bahkan menurut muridnya, iaitu Imam asy-Syakhawi, karya beliau mencapai lebih dari 270 buah kitab. Sebahagian peneliti pada zaman ini menghitungnya, dan mendapatkan sampai 282 kitab. Kebanyakan berkaitan dengan pembahasan hadith, secara riwayat dan dirayat (kajian).

Sifat Peribadinya dan Memikul Tugas Sebagai Hakim

Beliau terkenal memiliki sifat tawadhu’, tinggi sifat sabar, beribadah, solat malam, puasa sunat dan lainnya. Selain itu, beliau juga dikenali dengan sifat wara’ (kehati-hatian), dermawan, suka mengalah dan memiliki adab yang baik kepada para ulama pada zaman dahulu dan yang kemudian, serta terhadap orang-orang yang bergaul dengan beliau, baik tua mahupun muda. Dengan sifat-sifat yang beliau miliki, tidaak hairanlah jika beliau ditawarkan untuk menjawat jawatan hakim.

Sebagai contohya, ada seorang hakim yang bernama Ashadr al Munawi, menawarkan kepada al-Hafiz Ibnu Hajar untuk menjadi wakilnya, namun beliau menolaknya, bahkan bertekad untuk tidak menjawat jawatan di jabatan kehakiman. Kemudian, Sultan al-Muayyad menyerahkan kehakiman dalam perkara yang khusus kepada al-Hafiz Ibnu Hajar. Demikian juga hakim Jalaluddin al-Bulqani mendesak al-Hafiz Ibnu Hajar agar mahu menjadi wakilnya. Sultan juga menawarkan kepada beliau untuk memangku jabatan Hakim Agung di negeri Mesir pada tahun 827 H. Pada waktu itu beliau menerima, tetapi pada akhirnya beliau menyesalinya, kerana para pejabat negara tidak mahu membezakan antara orang salih dengan lainnya. Para pejabat negara juga suka mengecam apabila keinginan mereka ditolak, walaupun menyelisihi kebenaran. Bahkan mereka memusuhi orang kerana itu. Maka seorang hakim harus berbasa-basi dengan banyak Pihak sehingga sangat menyulitkan untuk menegakkan keadilan. Setelah satu tahun, iaitu tanggal 7 atau 8 Zulkaedah 828 H, akhirnya beliau mengundurkan diri.

Pada tahun ini pula, Sultan memintanya lagi dengan sangat, agar beliau menerima jabatan sebagai hakim kembali. Sehingga al-Hafiz Ibnu Hajar memandang bahawa hal tersebut wajib bagi beliau. Kemudian, beliau menerima jabatan tersebut tanggal 2 Rajab. Masyarakat pun sangat bergembira, kerana memang mereka sangat mencintai beliau. Kekuasaan beliau pun ditambah, iaitu diserahkannya kehakiman kota Syam kepada beliau pada tahun 833 H.

Jabatan sebagai hakim, beliau jalani pasang surut. Terkadang beliau memangku jabatan hakim itu, dan terkadang meninggalkannya. Ini berulang sampai tujuh kali. Penyebabnya, karena banyaknya fitnah, fanatisme dan hawa nafsu.

Jika dihitung, tempoh masa beliau memegang jabatan kehakiman beliau mencapai 21 tahun. Kali terakhir, beliau memegang jabatan hakim, iaitu pada tanggal 8 Rabiul Akhir 852H, tahun beliau wafat.

Selain bertugas di jabatan kehakiman, beliau juga memilki tugas-tugas:

- Berkhutbah di Masjid Jami’ al-Azhar.

- Berkhutbah di Masjid Jami’ ‘Amr bin al Ash di Kaherah.

- Jabatan memberi fatwa di Mahkamah.

Walaupun sibuk dengan tugasnya, beliau tetap tekun dalam samudera ilmu, seperti mengkaji dan meneliti hadith-hadith, membacanya, membacakan kepada umat, menyusun kitab-kitab, mengajar tafsir, hadith, fiqh dan memberi ceramah di berbagai tempat. Beliau juga tutur mengajar di 20 buah madrasah. Banyak orang-orang utama dan tokoh-tokoh ulama yang mendatanginya dan mengambil ilmu darinya.

Kedudukan Ibnu Hajar

Al-Hafiz Ibnu Hajar menjadi salah satu ulama kebanggaan umat, salah satu tokoh dari kalangan ulama, salah satu pemimpin ilmu. Allah Ta’ala memberikan manfaat dengan ilmu yang beliau miliki, sehingga lahirlah murid-murid besar dan disusunnya kitab-kitab.

Seandainya kitab beliau hanya Fathul Bari, cukuplah untuk meninggikan dan menunjukkan keagungan kedudukan beliau. Kerana kitab ini benar-benar merupakan kamus Sunnah Nabi Shallallahu ‘alaii wasallam. Sedangkan karya beliau berjumlah lebih dari 150 kitab.

Adapun riwayat ringkas ini, sama sekali belum memenuhi hak beliau. Belum menampakkan keistimewaan-keistimewaan beliau, dan belum menonjolkan keutamaan-keutamaan beliau. Banyak para ulama telah menyusun riwayat hidup al-Hafizh Ibnu Hajar secara luas. Di antara yang terbaik, iaitu tulisan murid beliau, al-‘Allamah as-Sakhawi, dalam kitabnya, al- Jawahir wad Durar fi Tarjamati al-Hafiz Ibnu Hajar.

Wafatnya

Ibnu Hajar wafat pada 28 Zulhijjah 852H/1431M di Mesir, setelah kehidupannya dipenuhi dengan ilmu nafi’ (yang bermanfaat) dan amal soleh. Beliau dikuburkan di Qarafah ash-Shugra. Semoga Allah merahmati beliau.