 |
| Bandar Nasa pada masa kini |
Nama dan Gelaran
Nama beliau
ialah Ahmad bin Syu’aib bin Ali bin Sinan bin Bahr bin Dinar al-Khurasani
al-Nasa’I al-Qadhi.
Kunyah beliau ialah Abu Abdul Rahman.
Gelaran
al-Nasa’i berasal dari nama tempat kelahiran beliau iaitu Nasa yang terletak di
Khurasan, yang pada hari ini terletak di Iran dan Turkmenistan. Nasa ini
digambarkan sebagai tempat yang berair dan dipenuhi dengan kebun-kebun yang
banyak.
Al-Sam’ani
dalam kitab al-Ansab menceritakan punca tempat tersebut dinamakan
sebagai Nasa adalah kerana ketika kaum muslimin ingin menawan tempat tersebut
maka seluruh orang lelaki di tempat tersebut melarikan diri dan yang tinggal
hanyalah perempuan. Apabila kaum muslimin mendapat tahu tentang perkara
tersebut maka mereka tidak jadi untuk berperang kerana kaum wanita tidak
diperangi. Mereka berkata: “Kita letakkan kampung ini di al-Nasa’ (yakni
yang ditangguhkan) sehinggalah kaum lelakinya kembali.” Disebabkan itu nama
tersebut kekal bagi tempat ini. Namun menurut Imam Yaqut al-Hamawi, nama Nasa
tersebut adalah ‘ajami (yakni bukan berasal daripada bahasa Arab).
Gelaran
al-Qadhi pula kerana beliau pernah menjawat jawatan Qadhi (hakim) di Mesir dan
Homs, Syria sebagaimana yang dikhabarkan oleh Imam al-Tabarani dan Imam Abu
‘Awanah.
Kelahiran
Imam
al-Nasa’i dilahirkan pada tahun 215 Hijriah sebagaimana yang dipastikan oleh
al-Zahabi dan al-Isnawi. Tahun kelahiran tersebut dinukilkan dari Imam
al-Nasa’i sendiri namun beliau tidak begitu yakin tentang tahun kelahirannnya
itu.
Ibnu ‘Asakir dalam Tarikh Dimasyq
menukilkan dari Abu Bakar bin al-Imam al-Dimyathi , beliau berkata kepada Imam
al-Nasa’i: “Aku dilahirkan pada tahun 14 (yakni 214 Hijriah). Maka pada
tahun bilakah engkau dilahirkan wahai Abu Abdul Rahman?” Beliau menjawab: “Lebih
kurang pada tahun 15 (yakni 215 Hijriah) kerana pengembaraanku yang pertama
untuk belajar dengan Qutaibah pada tahun 230 Hijriah. Aku belajar dengannya
selama setahun dua bulan.”
Ada
pendapat lain yang mengatakan beliau dilahirkan pada tahun 214 Hijriah. Khilaf
tersebut berpunca daripada maklumat yang dinukilkan dari muridnya, Ibnu Yunus (pengarang
Tarikh Misr), beliau berkata: “Aku melihat tulisanku dalam nota
catatanku bahawa beliau dilahirkan di Nasa pada tahun 215 Hijriah dan ada yang
mengatakan pada 214 Hijriah.”
Imam
al-Safadi dalam al-Wafi Bi al-Wafayat menyatakan beliau dilahirkan pada
tahun 225 Hijriah lalu diikuti oleh Imam al-Suyuti dalam Husn al-Muhadarah.
Menurut Imam al-Sakhawi, maklumat tersebut memang adalah suatu kesilapan.
Perkembangan
Kehidupan
Imam
al-Nasa’i dibesarkan dalam suasana keilmuan dan beliau mula menuntut ilmu
sewaktu usia yang masih muda. Buktinya beliau sudah mula melakukankan
pengembaraan ilmu untuk belajar hadis dan ilmu-ilmunya dari Qutaibah bin Sa’id
sewaktu beliau berusia baru 15 tahun.
Sudah pasti
beliau tidak mula mengembara melainkan beliau sudah mempelajari asas ilmu
seperti menghafal al-Quran, belajar membaca dan menulis serta mengutip ilmu
dari ulama-ulama tanah kelahirannya sendri. Ini adalah adat kebiasaan penuntut
ilmu hadis yang tidak akan melakukan rehlah melainkan sudah selesai
meriwayatkan hadis dari ahli hadis di tempatnya sendiri.
 |
| Peta Pengembaraan Imam al-Nasa'i |
Pengembaraan Mencari Hadis
Zaman hidupnya Imam al-Nasa’i merupakan kurun
giatnya para ulama dan penuntut ilmu menjelajah untuk menghimpunkan
riwayat-riwayat hadis. Beliau juga tidak terkecuali mengikut tradisi itu.
Beliau telah masuk ke kota-kota ilmu yang masyhur pada waktu itu seperti
Khurasan, Hijaz, Mesir, Iraq, Syam lalu beliau memilih untuk tinggal
di Mesir. Para ulama hadis dari serta tempat lalu datang ke Mesir untuk belajar
dari beliau kerana tidak ada yang dapat menandingi beliau dalam ilmu hadis pada
waktu itu.
Sebagaimana yang telah lalu disebutkan, beliau
mula keluar dari tanah kelahirannya, Nasa pada tahun 230 Hijriah ketika berusia
15 tahun dan beliau tidak pulang ke kampung halamannya sehinggalah beliau
meninggal dunia.
Perjalanan keilmuan beliau yang pertama adalah
menuju ke kota-kota di kawasan Khurasan. Kota pertama yang menjadi tempat
persinggahannya ialah kota Baghlan yang menjadi tempat tinggal ulama hadis
ternama pada waktunya iaitu Qutaibah bin Sa’id. Qutaibah pada waktu itu
dianggap sebagai seorang ulama yang memegang sanad yang tinggi kerana beliau
dilahirkan pada 149 Hijriah dan sempat belajar dengan Malik bin Anas, al-Laith
bin Sa’ad, Ibnu Lahi’ah, Syarik dan ulama lain yang satu peringkat (tabaqat) dengan mereka. Beliau
juga berusia panjang kerana beliau meninggal dunia pada tahun 240 Hijriah
ketika berusia 91 tahun. Disebabkan itu beliau mempunyai sanad yang tinggi
kerana beliau sempat meriwayatkan hadis dari tiga peringkat ulama.
Cumanya Imam Ibnu al-Jauzi dalam
kitabnya al-Munazzam pula mencatatkan bahawa pengembaraan Imam
al-Nasa’I yang pertama adalah ke Naisabur. Di situ beliau belajar dengan Ishaq
bin Ibrahim al-Hanzali yang masyhur dengan nama Ishaq bin Rahawaih/Rahuya,
al-Hasan bin Mansur dan Muhammad bin Rafi’ serta ulama-ulama lain yang sebaya
dengan mereka. Kemudian beliau keluar menuju ke Baghlan dan beliau dapat
meriwayatkan banyak hadis dari Qutaibah bin Sa’id. Setelah itu beliau pergi
pula ke Merv, Turkminestan untuk menyalin hadis dari Ali bin Hujr dan ulama lain.
Seterusnya beliau masuk pula ke Iraq untuk mengambil hadis dari Abu Kuraib dan
ulama yang sebaya dengannya. Akhir sekali baru beliau pergi ke Syam dan Mesir.
Namun begitu, maklumat dari Imam al-Nasa’i
sendiri yang menyatakan rehlah pertamanya ialah ke kota Baghlan hendaklah
didahulukan berbanding maklumat yang disebutkan oleh Imam Ibnu al-Jauzi.
Antara bandar ilmu terpenting yang disinggahi
oleh Imam al-Nasa’i setelah Baghlan dan Naisabur ialah Merv. Di sini beliau
mendengar hadis dari Ali bin Khasyram dan Ali bin Hujr. Bandar ini sebenarnya
lebih dekat dengan Nasa berbanding Baghlan namun beliau memilih untuk pergi ke
Baghlan terlebih dahulu kerana ingin mendapat sanad yang tinggi dari Qutaibah
bin Sa’id.
Guru-guru beliau di beberapa bandar yang lain
adalah seperti berikut:
1. Basrah:
Abbas bin Abdul Azim al-‘Anbari, Muhammad bin
al-Muthanna, Muhammad bin Basyar yang dikenali sebagai Bundar, ‘Amru bin Ali
al-Fallas dan selain mereka.
2 – Kufah:
Abu Kuraib Muhammad bin al-‘Ala’, Hannad bin
al-Sari, Ali bin al-Hasan al-Lani dan sekumpulan ulama yang lain.
3 - Baghdad
Muhammad bin Ishaq al-Saghani, ‘Abbas bin
Muhammad al-Duri, Ahmad bin Mani’, Mujahid bin Musa al-Khawarizmi dan
sekumpulan ulama.
4 -Mekah:
Muhammad bin Zunbur.
5 - Baitul Maqdis:
Muhammad bin Abdullah al-Khalanji.
6 – Damsyik:
Hisyam bin ‘Amar, Duhaim, al-‘Abbas bin
al-Walid bin Mazid dan beberapa ulama lagi.
7 – Halab:
Abu al-Abbas al-Fadl bin al-Abbas bin Ibrahim
al-Halabi.
8 – Mopsuestia, Turki:
Ahmad bin Abdullah bin Ali
bin Abi al-Madha’.
9 – Mesir:
Yunus bin Abdul al-A’la,
Ahmad bin Abdul Rahman bin Wahb, ‘Isa bin Hammad, Abu al-Tahir bin al-Sarh,
Abdul Rahman dan Muhammad, keduanya anak kepada Abdullah bin Abdul al-Hakam dan
lain-lain.
Setelah itu beliau memilih
untuk menerap di Mesir dan beliau tidak pernah keluar darinya melainkan tidak
lama sebelum beliau meninggal dunia.
Rehlah Imam al-Nasa’i
tersebut tidak sekadar untuk menghimpunkan hadis bahkan beliau juga menggunakan
kesempatan pengembaraannya itu untuk mempelajari ilmu al-Quran dan qiraat dari
pakar-pakarnya seperti Ahmad bin Nasr al-Naisaburi, Abu Syu’aib Soleh bin Ziyad
al-Susi.
Beliau mempelajari ilmu fiqh
dari murid-murid Imam al-Syafi’i seperti Yunus bin Abdul A’la, al-Rabi’ bin
Sulaiman al-Jizi, al-Rabi’ bin Sulaiman al-Muradi dan lain-lain. Selain itu
beliau juga mempelajari fiqh dari murid-murid Imam Ahmad bin Hanbal seperti
Abdullah bin Ahmad bin Hanbal (anak Imam Ahmad bin Hanbal) dan Abu Daud
al-Sijistani. Begitu juga beliau memgambil ilmu fiqh dari murid-murid Imam
Malik seperti Muhammad dan Yahya, keduanya anak kepada Abdullah bin Abdul
Hakam.
Untuk ilmu-ilmu bahasa Arab
beliau mempelajarinya dari Abu Hatim al-Sijistani.
Perjalanan keilmuan yang
panjang ini telah memberikan kelebihan besar kepada Imam al-Nasa’i kerana
beliau dapat menghimpunkan sanad-sanad yang tinggi dari imam-imam yang masyhur
di zamannya seperti Qutaibah bin Sa’id. Selain itu beliau juga dapat berkongsi
guru-guru yang sama dengan guru-guru Imam al-Bukhari dan Muslim walaupun beliau
dilahirkan lebih kemudian bahkan sebenarnya beliau boleh dikatakan berada di
peringkat murid kepada Imam al-Bukhari dan Muslim.
Kembara ilmu beliau yang
meluas ini juga membuatkan ramai penulis kitab sejarah negeri dan kota
menyebutkan nama beliau dalam penulisan mereka. Ibnu Yunus dalam Tarikh
Misr dan al-Maqrizi dalam al-Muqaffa al-Kabir menyebutkan
nama beliau dalam kitab mereka kerana beliau pernah masuk dan tinggal di Mesir.
Al-Hakim menyebutkannya dalam Tarikh Naisabur. Ibnu ‘Asakir pula
dalam Tarikh Dimasyq. Ibnu al-Najjar menyebutkan beliau dalam Zail
Tarikh Baghdad kerana al-Khatib al-Baghdadi telah tertinggal untuk
menyebutkan beliau dalam Tarikh Baghdad. Di samping itu nama beliau
turut disebutkan dalam kitab-kitab sejarah yang lain seperti Ibnu al-‘Adim
dalam Tarikh Halab, Taqiyuddin al-Fasi dalam Tarikh
al-Balad al-Amin dan al-Rafi’i dalam Tarikh Qazwin. Besar
kemungkinan nama beliau juga turut tersenarai dalam kitab-kitab sejarah yang
telah hilang seperti Tarikh Balkh dan Tarikh
al-Madinah.
Guru-Guru
Berkat umur yang panjang dan
rehlah yang meluas memberi kesempatan kepada Imam al-Nasa’i untuk bertemu
dengan ramai ulama hadis di zamannya. Selain itu, ada faktor lain yang
memnyebabkan ramainya guru beliau iaitu beliau tidak kisah untuk meriwayatkan
sanad hadis dari rakan-rakan yang sebaya dengannya jika sanad
tersebut memenuhi syarat yang telah beliau tetapkannya. Oleh itu sangat sukar
bagi seorang pengkaji untuk menghimpunkan keseluruhan nama guru-guru beliau.
Al-Mizzi menyebutkan
dalam Tahzib al-Kamal: “Beliau mendengar hadis di Khurasan,
Iraq, Hijaz, Mesir, Syam dan Jazirah Arab dari sekumpulan ulama yang panjang
untuk disebutkan.”
Ibnu Hajar dalam Tahzib
al-Tahzib pula mengatakan: “Beliau mendengar hadis dari orang
yang tidak terbilang jumlahnya.”
Imam al-Nasa’i sendiri ada
mengarang sebuah risalah yang menghimpunkan sebahagian guru-gurunya. Risalah
tersebut telah diterbitkan dengan tajuk ‘Tasmiyyah Masyaikh Abi Abdul Rahman
Ahmad bin Syu’aib bin Ali al-Nasa’i Allazi Sami’a Minhum’. Jumlah gurunya
yang beliau catatkan dalam risalah ini mencapai 196 orang guru. Beliau akan
menyebutkan nama guru tersebut, tempat tinggalnya dan kedudukan guru tersebut
dari sudut jarh dan ta’dil.
Ibnu ‘Asakir dalam al-Mu’jam
al-Musytamil telah menyebutkan seramai 444 orang guru bagi Imam
al-Nasa’i. Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah pula berjaya menemui 3 orang guru
Imam al-Nasa’i dalam kitab al-Mujtaba yang tidak disebutkan
oleh Ibnu ‘Asakir.
Jumlah keseluruhan guru
beliau dalam kitab al-Mujtaba adalah seramai 335 orang guru
dan jumlah gurunya dalam al-Sunan al-Kubra yang tidak terdapat
dalam al-Mujtaba adalah seramai 112 orang guru. Keseluruhannya
berjumlah 447 orang guru.
Muhaqqiq kitab Tasmiyyah Masyaikh al-Nasa’i,
Syeikh al-Syarif Hatim al-‘Auni telah menambah seramai 11 orang guru Imam
al-Nasa’i yang tidak disebutkan dalam Tasmiyyah Masyaikh al-Nasa’i,
begitu juga Ibnu ‘Asakir dalam al-Mu’jam al-Musytamil dan
al-Dhiya’ al-Maqdisi dalam al-Auham Fi Masyaikh al-Nubl (kitab yang
mengkritik Ibnu ‘Asakir). Syeikh al-Syarif Hatim al-‘Auni menyimpulkan
bahawa jumlah guru Imam al-Nasa’i yang dapat kita ketahui adalah seramai 457
orang.
Senarai gurunya yang
memiliki sanad tertinggi:
1 – Qutaibah bin Sa’id (m.
240H).
2 – Ishaq bin Rahawaih (m.
238H).
3 – Hisyam bin ‘Ammar (m.
245H).
4 – ‘Isa bin Hammad (m.
248H).
5 – Husain bin Mansur
al-Sulami (m. 238H).
6 – ‘Amru bin Zararah (m.
238H).
7 – Muhammad bin al-Nadhr
(m. 239H).
8 – Suwaid bin Nasr (m.
240H).
9 – Ibrahim bin Yusuf bin
Maimun al-Bahili (m. 240H).
10 – Muhammad bin Abdullah
bin ‘Ammar al-Musili (m. 242H).
11 – Hannad bin al-Sari (m.
243H).
12 – Ali bin Hujr (m. 244H).
Senarai guru yang beliau
banyak meriwayatkan hadis dari mereka dalam al-Mujtaba:
1 - Qutaibah bin Sa’id. Imam
al-Nasa’i meriwayatkan darinya sebanyak 677 buah hadis.
2 - Ishaq bin Rahawaih: 344
buah hadis.
3 – ‘Amru bin Ali al-Fallas
(m. 249H): 208 buah hadis.
4 – Suwaid bin Nasr: 208
buah hadis.
5 – Muhammad bin
al-Muthanna, yang dikenali dengan gelaran al-Zamin (m. 252H): 193 buah hadis.
6 – Muhammad bin Basyar,
dikenali sebagai Bundar (m. 252H): 186 buah hadis.
7 – Muhammad bin Abdul A’la
al-San’ani al-Basri (m. 245H): 159 buah hadis.
8 – Abu Mas’ud Isma’il bin
Mahmud al-Dimasyqi (m. 248H): 148 buah hadis.
9 – Al-Harith bin Miskin (m.
250H): 140 buah hadis.
10 – Ali bin Hujr: 137 buah
hadis.
11 – Ya’qub bin Ibrahim
al-Dauraqi (m. 252H): 115 buah hadis.
12 – Muhammad bin Salamah
bin Abi Fatimah al-Muradi (m. 248H): 109 buah hadis.
13 – Muhammad bin Mansur bin
Daud al-Tusi (m. 254H): 108 buah hadis.
14 – Hannad bin al-Sari: 74
buah hadis.
15 – Mahmud bin Ghailan
al-Marwazi (m. 239H): 72 buah hadis.
Keseluruhan hadis mereka
lebih dari separuh hadis yang terdapat dalam kitab al-Mujtaba yang
terkandung 5758 buah hadis di dalamnya.
Sebab utama Imam al-Nasa’i
memilih untuk meriwayatkan hadis dari mereka adalah kerana kesemua mereka
adalah imam dan pakar hadis yang thiqah (dapat dipercayai)
yang masyhur pada zaman mereka
Gurunya dalam ‘ilal hadis:
Imam al-Nasa’i telah
mempelajari ilmu ‘ilal hadis dan ilmu penilaian perawi hadis dari
pakar-pakar hadis yang unggul seperti al-Bukhari, al-Zuhli, Abu Hatim al-Razi,
Abu Zur’ah al-Razi, Ishaq bin Rahawaih, al-Fallas, Abdul Rahman bin Ibrahim
yang dikenali sebagai Duhaim, Abu Daud al-Sijistani dan selain mereka.
Hasil pembelajaran dengan
tokoh-tokoh ini menjadikan beliau di antara pakar dan tonggak utama dalam ilmu
‘ilal hadis sehingga para murid dari serata alam sanggup mengembara
jauh semata-mata untuk mempelajari ilmu ini dari beliau.
Adakah al-Nasa’i murid
kepada al-Bukhari?
Terdapat perbincangan di
kalangan ulama sama ada Imam al-Nasa’i benar-benar pernah belajar dan
meriwayatkan hadis dari Imam al-Bukhari. Ada sebahagian ulama yang
memperakuinya dan ada ulama lain yang menafikannya.
Antara ulama yang
berpendapat Imam al-Nasa’i tidak meriwayatkan dan mendengar hadis dari Imam
al-Bukhari ialah al-Hafiz al-Mizzi.
Pandangan al-Hafiz al-Mizzi
ada diikuti oleh ulama yang lain antaranya oleh al-Hafiz al-Zahabi. Beliau
berkata dalam al-Kasyif: “Pandangan yang sahih ialah
al-Nasa’i tidak pernah mendengar hadis darinya (yakni al-Bukhari).” Dalam Tarikh
al-Islam, beliau berkata: “Telah meriwayatkan darinya
(al-Bukhari) daripada kalangan pengarang Kutub Sittah: al-Tirmizi dan
al-Nasa’i, meskipun terdapat perbezaan pendapat tentang al-Nasa’i. Pendapat
yang lebih tepat adalah beliau tidak meriwayatkan darinya suatu hadis pun.”
Namun begitu pandangan
al-Hafiz al-Mizzi telah dikritik oleh al-Hafiz Ibnu Hajar dalam Tahzib
al-Tahzib dan beliau membuktikan bahawa al-Nasa’i benar-benar
meriwayatkan hadis dari al-Bukhari berdasarkan satu riwayat yang terdapat dalam
kitab al-Iman karangan Ibnu Mandah yang secara jelas
menyebutkan al-Nasa’i mendengar hadis dari al-Bukhari. Pandangan al-Hafiz Ibnu
Hajar ini turut disokong oleh muridnya, al-Hafiz al-Sakhawi.
Murid-Murid
Usia yang panjang dan
perjalanan keilmuan yang meluas serta ramai guru yang dimiliki oleh Imam
al-Nasa’i membuatkan beliau memiliki pengalaman dan keilmuan yang mendalam
terutamanya dalam bidang hadis. Ketokohan dan pengetahuan beliau dalam ilmu
hadis dan ilalnya di samping ketinggian sanad yang dimilikinya,
semua ini menjadikan beliau sebagai ulama hadis yang terunggul di zamanya.
Keharuman namanya menarik minat para murid dari serata tempat untuk datang
mengutip mutiara ilmu yang dimilikinya.
Agak sukar untuk
menghimpunkan kesemuanya dek kerana ramainya murid yang beliau miliki. Al-Hafiz
al-Mizzi dalam Tahzib al-Kamal telah menyebut senarai panjang
murid-murid beliau yang mencapai 58 orang. Al-Hafiz al-Sakhawi pula berjaya
menghimpunkan sehingga 65 buah nama. Namun di sini hanya disebutkan sebahagian
sahaja murid beliau yang masyhur:
1 – Abu ‘Awanah (m. 316H).
2 – Al-‘Uqaili (m. 322H).
3 – Al-Daulabi (m. 310H).
4 – Ibnu al-A’rabi (m.
341H).
5 - Ibnu al-Nahhas (m.
328H).
6 – Abu Ja’far al-Tahawi (m.
321H).
7 – Hamzah al-Kinani (m.
357H).
8 – Abu ‘Ali al-Naisaburi
(m. 349H).
9 – Ibnu Yunus (m. 347H).
10 – Ibnu Hibban (m. 354H).
11 – Al-Tabrani (m. 360H).
12 – Ibnu ‘Adi (m. 365H).
13 - Ibnu al-Sunni (m.
364H).
Puji-Pujian Ulama
Para ulama di zaman Imam
al-Nasa’i telah bersepakat bahawa beliau adalah salah seorang daripada
imam-imam hadis. Bahkan beliau lebih diutamakan berbanding ulama-ulama hadis
lain di zaman beliau.
Antara keistimewaan beliau
adalah kepakarannya dalam ilmu ‘ilal hadis. Kepakarannya itu
disebabkan faktor kekuatan hafalannya, keluasan riwayatnya dan kedalaman ilmu
beliau berkenaan hal ehwal perawi hadis. Berkenaan kekuatan hafalannya, beliau
telah disifatkan sebagai salah seorang pakar hadis yang mantap hafalannya dan
tidak ada yang lebih pakar hadis daripadanya pada kurun ke-3. Adapun berkaitan
keluasan riwayatnya, kitabnya, al-Sunan al-Kubra yang
mengandungi 11949 buah hadis menjadi bukti perkara tersebut. Pengetahuan beliau
berkenaan perawi hadis terbukti apabila beliau dianggap salah seorang daripada
imam dalam ilmu jarh dan ta’dil. Dalam ilmu ini,
para ulama lebih mendahulukan beliau berbanding Imam Muslim, Abu Daud dan
al-Tirmizi. Al-Zahabi berkata: “Dia (al-Nasa’i) lebih pakar tentang
hadis, ‘ilalnya dan perawinya daripada Muslim, Abu Daud dan Abu ‘Isa
(al-Tirmizi). Beliau setanding dengan al-Bukhari dan Abu Zur’ah.”
Imam al-Nasa’i juga
merupakan ulama yang menghimpunkan antara hadis dan fiqh. Sebagaimana yang
dimaklumi, fiqh adalah hasil pengeluaran hukum daripada hadis. Oleh itu,
seorang ahli hadis yang hebat dalam masa yang sama juga merupakan seorang ahli
fiqh dan Imam al-Nasa’i salah seorang daripadanya. Ulama sezaman dengannya
menyaksikan perkara tersebut. Al-Daraqutni berkata: “Abu Abdul Rahman
(al-Nasa’i) adalah ulama Mesir yang paling pakar dalam ilmu fiqh di zamannya.”
Kitabnya, al-Sunan merupakan
dalil penguasaan beliau dalam ilmu fiqh. Penguasaannya iu terlihat pada
peletakan tajuk-tajuk bab dalam kitab berkenaan yang menunjukkan kuatnya
kemampuan beliau dalam mengeluarkan masalah-masalah fiqh daripada hadis-hadis
yang beliau riwayatkan. Selain itu, beliau juga pernah menjawat jawatan qadhi (hakim)
di Homs dan Mesir dan sebagaimana yang sedia diketahui, tidak mungkin untuk
seseorang memegang jawatan itu melainkan dia seorang yang pakar dalam ilmu
fiqh.
Antara pujian para ulama
terhadap beliau:
1 – Ibnu Mandah
berkata: “Ahli hadis yang dapat mengeluarkan hadis yang sahih,
membezakan hadis yang sabit dengan yang ma’lul (daif) dan yang silap daripada
yang benar ialah Abu Abdillah Muhammad bin Isma’il al-Bukhari, Abu al-Husein
Muslim bin al-Hajjaj, dan selepas kedua mereka: Abu Daud Sulaiman bin
al-Asy’ath bin Ishaq al-Sijistani dan Abu Abdul Rahman Ahmad bin Syu’ab
(al-Nasa’i).”
2 – Ibnu Nuqtah
berkata: “Pengarang al-Sunan (yakni al-Nasa’i) telah meriwayatkan hadis
dari ramai orang. Beliau telah mengelilingi beberapa tempat: Iraq, Hijaz, Syam
dan Mesir. Beliau adalah salah seorang imam daripada imam-imam kaum muslimin.”
3 – Al-Zahabi berkata: “Beliau
adalah salah seorang daripada lautan ilmu, memiliki kefahaman, ketelitian,
tajam pemikirannya, pakar menilai perawi dan elok penulisannya. Beliau telah
mengembara untuk menuntut ilmu di Khurasan, Hijaz, Mesir, Iraq, al-Jazirah,
Syam dan Thugur (tempat di antara Syria dan Turki). Kemudian beliau tinggal di
Mesir dan para ulama hadis datang kepadanya. Tidak ada yang sebanding dengannya
dalam ilmu ini (ilmu hadis).”
Al-Zahabi berkata
lagi: “Imam, hafiz, mantap hafalannya (thabt), syeikh al-Islam, pakar
hadis.”
Kata beliau lagi: “Kemuncak
ilmu hadis ada pada beliau.”
4 – Ibnu ‘Adi berkata: “Aku
mendengar al-Faqih Mansur dan Ahmad bin Muhammad bin Salamah al-Tahawi, mereka
berdua berkata: Abu Abdul Rahman al-Nasa’i adalah salah seorang daripada imam
kaum muslimin.”
5 – Al-Hakim berkata: “Aku
mendengar al-Hafiz Abu ‘Ali (al-Naisaburi) berkata: Aku melihat ada
empat orang di kalangan ahli hadis di negeriku dan sepanjang permusafiranku.
Dua daripada mereka dari Naisabur: Muhammad bin Ishaq dan Ibrahim bin Abi
Talib. Abu Abdul Rahman al-Nasa’i di Mesir dan ‘Abdan di al-Ahwaz.”
6 – Hamzah bin Yusuf
al-Sahmi berkata: “Ditanya (kepada al-Daraqutni): Jika Abu Abdul Rahman
al-Nasa’i dan Ibnu Khuzaimah menyampaikan hadis, siapa yang lebih patut
diutamakan? Beliau menjawab: Abu Abdul Rahman, kerana tidak ada yang seumpama
dengannya. Aku tidak akan mengutamakan sesiapa pun ke atasnya. Tidak ada orang
yang warak sepertinya. Beliau tidak meriwayatkan hadis yang disampaikan oleh
Ibnu Lahi’ah. Beliau mempunyai sanad yang tinggi (yang diriwayatkan) dari
Qutaibah.”
7 – Al-Khalili
berkata: “Beliau seorang hafiz yang disepakati (keutamaannya).
Pakar-pakar hadis (huffaz) menerimanya dan kitabnya digandingkan bersama kitab
(Sahih) al-Bukhari, Muslim dan Abu Daud…ahli hadis sepakat akan kekuatan
hafazannya dan ketelitiannya. Pendapatnya dalam jarh dan ta’dil dijadikan
pegangan. Kitabnya tentang sunnah diterima .”
8 – Abu Sa’id Ibnu Yunus
berkata: “Beliau adalah imam dalam hadis, dapat dipercayai (thiqah),
mantap (thabt) dan pakar hadis (hafiz).”
9 – Abu Ali al-Naisaburi
berkata: “Telah mengkhabarkan kepada kami imam dalam hadis yang tidak
disangkal lagi, Abu Abdul Rahman al-Nasa’i.”
10 – Al-Hakim berkata: “Aku
mendengar al-Hafiz Abu Hasan Ali bin Umar beberapa kali berkata: Abu Abdul
Rahman lebih diutamakan ke atas setiap orang yang disebutkan dalam ilmu ini
(ilmu hadis) di kalangan orang di zamanya.”
Beliau berkata lagi: “Abu
Abdul Rahman al-Nasa’i adalah yang paling faqih di kalangan ulama Mesir di
zamannya dan beliau yang paling arif tentang hadis sahih dan daif dan paling
kenal tentang perawinya.”
11 Al-Sam’ani berkata: “Pengarang
kitab al-Sunan, imam pada waktunya. Beliau tinggal di Mesir selama beberapa
ketika dan di situ tersebar penulisannya.”
12 – Yaqut al-Hamawi
berkata: “Pengarang kitab al-Sunan. Beliau adalah imam di masanya dalam
ilmu hadis. Beliau tinggal di Mesir dan tersebar tulisan-tulisannya di sini.
Beliau adalah salah seorang daripada imam dan tokoh, mengarang kitab al-Sunan
dan kitab-kitab yang lain.”
13 - Al-Rafi’i berkata: “Pengarang
kitab yang dikenali sebagai al-Sunan. Di dalamnya terdapat bukti yang zahir
akan banyak ilmunya, baik susunan dan ringkasannya, kuat pandangan beliau dalam
mengeluarkan makna-makna (hadis) yang diterangkan melalui peletakan tajuk
bab-babnya.”
14 - Ibnu Qattan
berkata: “Beliau adalah imam ahli hadis.”
15 - Al-Mizzi berkata: “Beliau
salah seorang daripada imam-imam yang unggul, pakar hadis (huffaz) yang teliti
dan tokoh yang masyhur. Beliau mengelilingi beberapa negara dan mendengar hadis
di Khurasan, Iraq, Hijaz, Mesir, Syam dan Jazirah.”
Karya Penulisan
Imam al-Nasa’i termasuk
dalam kalangan ulama yang mempunyai banyak hasil penulisan. Kebanyakan kitab
beliau berkisar berkenaan hadis, ‘ilal dan perawi hadis.
Ibnu al-Athir berkata: “Beliau
mempunyai banyak kitab tentang hadis, ilal dan selain itu.”
Antara penulisan beliau:
1 - Al-Sunan al-Kubra.
Kitab ini merupakan sumber asal kepada Sunan al-Nasa’i.
Imam al-Nasa’i telah
mengarang kitab ini dengan menyusun hadis-hadisnya berdasarkan kitab (tajuk
besar) dan bab-bab kecil. Allah telah mengurniakan kepada beliau kebijaksanaan
akal yang tiada bandingannya dalam mengeluarkan hukum daripada hadis.
Penulisannya ini menjadi bukti bahawa beliau seorang yang sangat faqih
terhadap isi kandungan hadis.
Dalam kitab ini beliau menghimpunkan
antara ilmu hadis dan ilmu fiqh. Pembaca akan mendapati beliau akan mengulangi
beberapa buah hadis yang sama di beberapa tempat kerana beliau dapat
mengeluarkan beberapa jenis hukum daripada hadis yang sama. Walaupun dalam
banyak ketika tujuan beliau mengulangi hadis-hadis tersebut bukan bertujuan
menyatakan hukum baru yang beliau dapat keluarkan melainkan hanya sebagai hadis
sokongan (syahid) sahaja.
Beliau juga ada
menyebutkan beberapa buah hadis mursal, athar sahabat dan dan
sedikit hadis mu’allaq (tanpa sanad lengkap).
Selain itu beliau juga
sering menyebutkan beberapa buah sanad bagi satu-satu hadis. Lalu beliau
menjelaskan perbezaan yang berlaku dalam sanad dan matan serta menjelaskan
riwayat yang lebih kuat bergantung kepada tahap kekuatan hafalan perawi hadis
tersebut.
Kadang-kala beliau
menyebutkan beberapa buah hadis yang saling bertentangan dalam satu bab lalu
beliau akan menyatakan pendapat yang kuat di sisi beliau tentang hadis itu.
Beliau juga tidak lupa
membincangkan status para perawinya dari sudut jarh dan ta’dil
meskipun tidaklah kesemua perawi dinyatakan status mereka.
Juzuk pertama dari
kitab ini telah diterbitkan pada tahun 1972 dan hanya mengandungi kitab taharah.
Kitab ini telah ditahqiq oleh Syeikh Abdul Samad Syarafuddin.
Setelah itu pada tahun 1991,
dua orang muhaqqiq, Dr. Abdul Ghaffar al-Bundari dan Sayyid Kasrawi
Hasan telah menerbitkan kitab ini secara sempurna sebanyak 6 jilid yang
mengandungi 11770 buah hadis dan pada jilid ke-7 terdapat indeks (fihris)
bagi kitab ini.
Pada tahun 2001 pula,
Muassasah al-Risalah telah menerbitkan kitab ini dalam 10 jilid dengan
berpandukan sebanyak 6 buah manuskrip tulisan tangan. Jilid ke 11 dan 12 pula
mengandungi bahagian indeks. Dalam terbitan ini terdapat 11949 buah hadis. Muhaqqiq
kitab ini, Hasan Abdul Mun’im al-Syalabi telah membetulkan beberapa kesilapan
yang terdapat dalam terbitan dahulu, menyediakan takhrij ringkas bagi
hadisnya, membuat beberapa ulasan penting dan menyatakan kedudukan hadis
tersebut dalam Musnad Ahmad untuk memudahkan pembaca merujuk takhrij
hadis yang lebih luas dalam Musnad Ahmad.
Penerbit Dar al-Ta’sil
pada tahun 2012 telah menerbitkan kitab ini menggunakan 11 manuskrip tulisan
tangan. Kitab ini dianggap cetakan terbaik setakat ini kerana menggunakan
manuskrip yang lebih banyak berbanding terbitan sebelum ini, menambah beberapa
buah hadis yang tidak terdapat dalam terbitan Muassasah al-Risalah sebelum ini selain
membetulkan kesilapan yang terkandung di dalamnya.
2 - Al-Sunan
al-Sughra.
Kitab ini turut dikenali sebagai Sunan
al-Nasa’i, al-Mujtaba dan al-Mujtana.
Setelah Imam al-Nasa’i
mengarang al-Sunan al-Kubra, beliau lalu menghadiahkannya kepada
pemimpin al-Ramlah, Palestin. Lalu pemimpin tersebut bertanya: “Adakah
semua dalam kitab ini sahih?” Al-Nasa’i menjawab: “Tidak.” Pemimpin
itu lalu meminta Imam al-Nasa’i untuk mengasingkan hadis sahih daripada
kitab al-Sunan al-Kubra tersebut lalu Imam al-Nasa’i memenuhi
pemintaan tersebut dan menyusun al-Sunan al-Sughra.
Siapa Pengarang Sebenar
al-Sunan al-Sughra?
Terdapat khilaf di kalangan
ulama sama ada ringkasan ini benar-benar hasil ringkasan Imam al-Nasa’i sendiri
atau usaha muridnya, Ibnu al-Sunni.
Al-Zahabi adalah dikalangan
ulama yang berpendapat bahawa kitab ini adalah hasil ringkasan Ibnu al-Sunni.
Beliau berkata dalam Siyar
A’lam al-Nubala’: “Kitab sunan beliau (al-Nasa’i) yang ada pada
kita (pada hari ini) adalah kitab al-Mujtaba yang merupakan saringan Abu Bakar
Ibnu al-Sunni.”
Beliau berkata lagi: “Bahkan
al-Mujtaba merupakan hasil pemilihan (hadis) Ibnu al-Sunni.”
Beliau berkata dalam Tazkirah
al-Huffaz ketika membincangkan biografi Ibnu al-Sunni: “Ibnu
al-Sunni merupakan seorang yang beragama, baik dan jujur. Beliau meringkaskan
kitab al-Sunan dan menamakannya sebagai al-Mujtaba.”
Padangan Al-Zahabi ini
diikuti oleh sebahagian ulama seperti Tajuddin al-Subki dan Ibnu Nasiruddin
al-Dimasyqi.
Al-Subki berkata dalam
biografi Ibnu al-Sunni: “Beliau mengarang kitab tentang qana’ah, amalan
siang dan malam dan beliau meringkaskan Sunan al-Nasa’i.”
Ibnu ‘Imad dalam Syazarat
al-Zahab menukilkan dari Ibnu Nasiruddin al-Dimasyqi, beliau
berkata: “Ibnu al-Sunni meringkaskan Sunan al-Nasa’i dan beliau
menamakannya al-Mujtaba.”
Jumhur ulama pula
berpendapat bahawa Imam al-Nasa’i adalah pengarang sebenar bagi al-Sunan
al-Sughra. Antara ulama yang berpendapat sedemikian ialah Ibnu al-Athir,
Ibnu Kathir, al-‘Iraqi dan al-Sakhawi. Menurut mereka Ibnu al-Sunni bukanlah
pengarang sebenar sebaliknya hanya meriwayatkan kitab tersebut dari Imam
al-Nasa’i. Berikut adalah antara bukti kepada perkara tesebut:
i) Dalam kitab al-Sunan
al-Sughra terdapat beberapa pernyataan secara jelas dari Ibnu al-Sunni
bahawa beliau mendengar kitab ini dari lafaz Imam al-Nasa’i.
ii) Dalam kitab ini
terkandung beberapa buah hadis dan bahkan kitab (tajuk besar) yang tidak
terdapat kitab al-Sunan al-Kubra. Jika benar Ibnu
al-Sunni yang meringkaskan al-Sunan al-Kubra, maka daripada
mana beliau ambil penambahan ini? Jika beliau mengambil penambahan ini dari
al-Nasa’i di luar kitab al-Sunan al-Kubra, maka pasti beliau
akan menyatakan perkara ini.
iii) Para ulama yang
meriwayatkan kitab ini pasti akan menyatakan akhir sanadnya sehingga kepada
Imam al-Nasa’i. Ini menjadi bukti bahawa al-Nasa’i adalah pengarang kitab ini.
Jika tidak pasti sanad mereka akan berakhir kepada Ibnu al-Sunni sahaja.
Manhaj al-Nasa’i dalam al-Sunan
al-Sughra
Dalam kitab ini al-Nasa’i
hanya menghimpunkan hadis berkenaan hukum-hakam, melainkan terdapat sebahagian
kecil hadis yang tidak berkaitan hukum-hakam. Susunan hadisnya juga disusun
mengikut bab-bab fiqh dan cara susunannya tidak jauh beza dengan Sunan Abu
Daud.
Beliau akan membawa beberapa
buah sanad bagi sesebuah hadis. Di samping itu, beliau juga akan mengulangi
hadis yang sama di beberapa buah tempat sebagaimana yang dilakukan oleh
al-Bukhari.
Perbezaan al-Sunan
al-Sugra ini dengan kitab sunan yang lain ialah al-Nasa’i tidak
memberikan sebarang ulasan berkaitan hukum-hakam fiqh dan beliau juga tidak
membawakan pandangan sahabat, tabi’in dan imam-imam mazhab.
Para ulama yang mengkaji
hadis-hadis yang terkandung dalam kitab ini telah membahagikan hadisnya kepada
empat kategori dari sudut kesahihannya:
(1) Hadis sahih mengikut
syarat al-Bukhari dan Muslim dan telah dimasukkan dalam dua sahih mereka.
(2) Hadis sahih mengikut
syarat mereka berdua namun mereka tidak memasukkannya dalam sahih mereka.
(3) Hadis tersebut sahih
menurut syarat al-Nasa’i.
(4) Hadis tersebut daif dan
dijelaskan kedaifannya oleh al-Nasa’i.
Kitab ini dianggap kitab
sunan yang paling sedikit hadisnya yang daif dan para perawinya yang dikritik
di kalangan empat buah kitab sunan. Hal ini disebabkan ketegasan al-Nasa’i
dalam menyaring para perawinya. Oleh itu, terdapat sebahagian ulama yang menggelarkannya
sebagai kitab Sahih.
Kitab ini telah diterbitkan beberapa kali namun cetakan terbaik untuk kitab ini adalah yang diterbitkan oleh Dar al-Ta’sil menggunakan 8 manuskrip tulisan tangan dan sebuah naskah yang dicetak di India.
3 - Tafsir al-Quran
al-‘Azim.
Kitab ini telah diterbitkan oleh Muassasah al-Kutub al-Thaqafah di Beirut pada tahun 1990 sebanyak dua jilid.
4 - Khasais Ali bin
Abi Talib.
Kitab ini awal-awalnya telah diterbitkan oleh al-Matba’ah al-Khairiyah di Mesir pada tahun 1308 H. Setelah hampir seratus tahun kemudian kitab ini diterbitkan sekali lagi oleh Maktabah al-Ma’la di Kuwait pada tahun 1406 H di bawah seliaan Ahmad Mirin al-Balusyi.
Syeikh Abu Ishaq
al-Huwaini juga telah meringkaskan kitab ini dengan tajuk Tahzib Khasais
al-Imam Ali.
5 - ‘Amal al-Yaum Wa al-Lailah.
Kitab ini telah diterbitkan beberapa kali dan antara terbitan yang terbaik bagi kitab ini ialah terbitan Muassasah al-Risalah yang telah disemak oleh Dr Faruq Hamadah.
6 - Fadhail al-Quran.
Kitab ini juga telah diterbitkan dengan semakan Dr Faruq Hamadah.
7 - ‘Isyrah al-Nisa’.
Terdapat beberapa edisi terbitan bagi kitab ini yang telah disemak oleh beberapa muhaqqiq yang berbeza iaitu tahqiq ‘Amru Ali ‘Umar, tahqiq Muhammad Ali Qutb dan tahqiq Mahmud Tha’mah Halabi.
8 - Fadhail
al-Sahabah.
Nama lain bagi kitab ini ialah Manaqib al-Sahabah. Penerbit Dar al-Thaqafah dan Dar al-Baidha’ telah menerbitkan kitab ini dengan semakan Dr Faruq Hamadah.
9 - Al-Juma’ah.
Kitab ini telah disemak oleh Muhammad al-Sa’id Zaghlul lalu diterbitkan oleh Maktabah al-Turath al-Islami pada tahun 1988.
Tujuh kitab yang
terakhir ini pada mulanya telah dikarang oleh Imam al-Nasa’i secara berasingan
kemudian setelah itu beliau menggabungkan tujuh kitab ini bersama dengan al-Sunan
al-Kubra.
Al-Sakhawi dalam Bughyah
al-Raghib setelah menyebutkan kitab Amal al-Yaum Wa al-Lailah dan Khasais
Ali berkata: “Keduanya adalah dua bab daripada al-Sunan al-Kubra.”
Ibnu Hajar telah
mengkritik al-Mizzi yang meletakkan rumus khas bagi sebahagian daripada 7 buah
kitab tersebut dalam kitab Tahzib al-Kamal kerana tindakan tersebut akan
menyebabkan pembaca menyangka kitab-kitab tersebut adalah berasingan daripada al-Sunan
al-Kubra.
10 - Ahasan Asanid
Allati Tarwi ‘An Rasulillah.
Kitab ini diterbitkan
bersama beberapa risalah lain berkenaan ilmu hadis dengan tajuk Majmu’ah
Rasail Fi Ulum al-Hadith yang ditahqiq oleh Jamil ‘Ali Hasan pada
tahun 1985.
11 - Al-Ikhwah Wa al-Akhawat
Min al-Ulama’ Wa al-Ruwah.
12 - Asma’ al-Ruwah
Wa al-Tamyiz Bainahum.
13 - Majlisan Min
Imla’.
Menghimpunkan 48 buah hadis yang telah diimlakkan kepada murid-muridnya. Kitab ini diterbitkan dengan tahqiq Abu Ishaq al-Huwaini oleh penerbit Maktabah al-Tarbiyyah al-Islamiyyah di Giza, Mesir pada tahun 1994.
14 - Al-Asma’ Wa
al-Kuna.
15 - Tasmiyyah
Masyaikh Abi Abdul Rahman Ahmad bin Syu’aib bin Ali al-Nasa’i Allazi Sami’a
Minhum.
Diterbitkan oleh Dar al-‘Alam al-Fawaid pada tahun 1423 Hijriah dengan tahqiq al-Syarif Hatim al-‘Auni. Kitab ini juga ada diterbitkan dengan nama ‘Tasmiyyah al-Shuyukh’ yang ditahqiq oleh Qasim Ali Sa’id.
16 - Tasmiyyah
Fuqaha’ al-Amsar Min Ashab Rasulullah Wa Man Ba’dahum Min Ahl al-Madinah.
Kitab ini telah diterbitkan beberapa kali, antaranya terbitan Dar al-Wa’i di Halab pada tahun 1369 yang telah ditahqiq oleh Mahmud Ibrahim Zayad, diletakkan sebagai lampiran bersama kitab al-Dhu’afa’ Wa al-Matrukin dan diterbitkan bersama beberapa risalah lain berkenaan ilmu hadis dengan tajuk Majmu’ah Rasail Fi Ulum al-Hadith yang ditahqiq oleh Jamil ‘Ali Hasan.
17 - Tasmiyyah Man
Lam Yarau ‘Anhu Ghair Rajul Wahid.
Kitab ini juga telah
diterbitkan beberapa kali, iaitu dengan tahqiq oleh Mahmud Ibrahim
Zayad, tahqiq Jamil ‘Ali Hasan
dan diterbitkan bersama kitab al-Dhu’afa’ Wa al-Matrukin.
19 - Juzu’ Min
Hadith ‘An al-Nabi.
Kemungkinan kitab ini
sebahagian daripada kitab al-Sunan al-Kubra.
20 - Shuyukh
al-Zuhri.
21 - Al-Dhu’afa’ Wa
al-Matrukin.
Kitab ini telah diterbitkan di Pakistan pada tahun 1982 dalam satu jilid bersama kitab al-Tarikh al-Saghir karya al-Bukhari. Di bahagian nota kakinya terdapat ulasan al-Azim Abadi dan Muhammad Muhyiddin Ilah Abadi. Terdapat juga edisi terbitan kitab ini yang ditahqiq oleh Mahmud Ibrahim Zayad dan tahqiq Jamil ‘Ali Hasan.
22 - Al-Thabaqat.
Diterbitkan bersama beberapa risalah lain berkenaan ilmu hadis dengan tajuk Majmu’ah Rasail Fi Ulum al-Hadith yang ditahqiq oleh Jamil ‘Ali Hasan.
23 - Musnad Hadith
Ibnu Juraij.
24 - Musnad Hadith
al-Zuhri Bi ‘Ilalihi Wa al-Kalam ‘Alaih.
25 - Musnad Hadith
Syu’bah bin al-Hajjaj.
26 - Musnad Hadith
Ali bin Abi Thalib.
27 - Musnad Hadith
Malik bin Anas.
28 - Manasik al-Hajj.
Beliau adalah seorang syeikh yang berwibawa, berwajah
tampan, berkulit kemerah-merahan dan wajahnya berseri-seri walaupun sudah berusia
lanjut. Beliau sangat cermat dalam pemilihan pakaian, makanan dan urusan rumah tangganya.
Abu Bakar Muhammad bin Musa bin Yaakub bin Al-Ma'mun berkata:
"Suatu hari saya berada di beranda rumah yang
didiami oleh Abu Abdul Rahman (al-Nasa’i) di lorong Al-Qanadil, bersama
sekumpulan orang menunggu beliau turun untuk pergi ke masjid bagi mengajar kami
hadis al-Zuhri.
Sebahagian yang hadir berkata: Saya rasa Abu Abdul Rahman
minum nabiz kerana wajahnya yang berseri
dan kemerah-merahan walaupun sudah tua.
Yang lain pula berkata: Kami ingin tahu apa pendapat
beliau tentang mendatangi isteri pada duburnya.
Saya berkata: Saya akan bertanya kepada beliau tentang
kedua-dua perkara dan memberitahu kamu semua.
Apabila beliau menunggang, saya berjalan di sisi
keldainya dan bertanya: Ada yang hadir berbincang tentang pendirian tuan
mengenai nabiz.
Beliau menjawab: Pendirian saya ialah ia haram
berdasarkan hadis Ummu Salamah daripada Aisyah: Setiap minuman yang memabukkan
adalah haram. Maka tidak halal bagi sesiapa untuk meminumnya sama ada sedikit
atau banyak.
Saya bertanya: Apakah yang sahih daripada hadis mengenai
mendatangi isteri pada duburnya?"
Beliau menjawab: Tiada hadis yang sahih daripada Nabi sallahu
‘alaihi wasallam sama ada yang mengharuskan atau mengharamkannya, tetapi
Muhammad bin Ka'ab Al-Qurazi meriwayatkan daripada datuk kamu, Ibnu Abbas: Datangilah
ladang kamu dari mana sahaja yang kamu kehendaki, maka tidak sepatutnya sesiapa
melampaui kata-katanya."
Abu Bakar Muhammad bin Musa bin Yaakub bin Al-Ma'mun juga
berkata:
“Abu Abdul Rahman (al-Nasa’i) suka memakai pakaian
berwarna hijau dari Nubia dan beliau berkata: Ini adalah gantian daripada
melihat kehijauan tumbuh-tumbuhan yang diperlukan untuk menguatkan penglihatan.
Beliau kerap bersetubuh walaupun berpuasa selang sehari.
Beliau mempunyai empat isteri yang dibahagikan giliran dan juga memiliki satu
atau dua orang hamba perempuan yang dibeli dengan harga seratus (dinar) atau seumpamanya
dan diberi giliran seperti isteri-isteri yang merdeka.
Makanan hariannya ialah satu kati roti yang baik, tidak makan selainnya, sama ada ketika puasa atau tidak. Beliau banyak makan ayam jantan besar. Ayam tersebut dibeli dan digemukkan kemudian disembelih lalu dimakan. Disebutkan bahawa ini memberi manfaat untuk kekuatan jimak.”
Selain ilmunya yang luas dan hasil karyanya yang banyak,
beliau juga tekun beribadat siang dan malam, berpuasa selang sehari dan
istiqamah melakukan haji dan jihad.
Abu al-Husain Muhammad bin al-Muzaffar al-Hafiz berkata:
"Saya mendengar guru-guru kami di Mesir mengakui
keutamaan dan kepimpinan Abu Abdul Rahman al-Nasa'i dan mereka menyifatkannya
sebagai seorang yang bersungguh-sungguh dalam beribadat siang dan malam, ketekunannya
dalam menunaikan haji dan jihad dan bahawa beliau keluar (berjihad) untuk
menebus tawanan perang bersama gabenor Mesir. Mereka menceritakan tentang
keberaniannya dan komitmennya dalam melaksanakan sunnah-sunnah yang
diriwayatkan dalam menebus orang-orang Islam dan keengganannya untuk bergaul
dengan pemerintah yang beliau ikuti serta mengelak daripada bersantai dengan
makanan dan minuman dalam perjalanannya. Beliau terus begitu sehingga
kesyahidannya di Damsyik di tangan golongan Khawarij."
Dituduh Berfahaman Syiah
Terdapat sebilangan ulama
yang menuduh beliau berfahaman Syiah, antaranya ialah Ibnu Khalikan. Beliau
berkata dalam kitab Wafayat al-A’yan: “Beliau berfahaman
Syiah(tashayyu’).”
Al-Zahabi dalam Siyar
A’lam al-Nubala’ berkata: “Tidak ada seorang pun di awal tahun
300 Hijriah yang lebih pakar hadis berbanding al-Nasa’i. Beliau lebih mahir
tentang hadis, ‘ilalnya dan perawinya berbanding Muslim, Abu Daud dan Abu Isa
(al-Tirmizi). Beliau setara dengan al-Bukhari dan Abu Zur’ah. Melainkan pada
beliau ada sedikit fahaman Syiah dan tidak suka terhadap musuh-musuh Imam Ali
seperti Mu’awiyah dan ‘Amru (bin al-‘As).”
Ibnu Kathir dalam al-Bidayah
Wa al-Nihayah berkata: “Dikatakan bahawa beliau dikaitkan
dengan sedikit fahaman Syiah.”
Mungkin sebab beliau dituduh
berfahaman Syiah kerana beliau mengarang kitab tentang kelebihan Ali bin Abi
Thalib yang beliau namakan ‘Khasais Ali bin Abi Thalib’ dan
beliau tidak mengarang tentang kelebihan Syaikhain (Abu Bakar
dan Umar) dan kelebihan sahabat yang lain.
Tetapi beliau sendiri telah
menjawab tujuan beliau mengarang kitab berkenaan sewaktu ditanya oleh muridnya
Muhammad bin Musa al-Ma’muni. Beliau berkata: “Aku mendengar beberapa
orang mengutuk Abi Abdul Rahman al-Nasa’i disebabkan kitab Khasais Ali dan
beliau tidak mengarang kelebihan Syaikhain. Aku menceritakan perkara tersebut
kepada beliau.”
Beliau menjawab: “Aku
masuk ke Damsyik dan terdapat ramai orang yang membenci Ali. Lalu aku karang
kitab al-Khasais dengan harapan semoga Allah memberi hidayah kepada mereka.”
Bukti lain yang menunjukkan
bahawa beliau tidak berfahaman Syiah ialah beliau juga turut meriwayatkan hadis
dari beberapa orang perawi yang terkenal berfahaman Nasibi (membenci Sayyidina
Ali dan keturunannya) seperti Ibrahim bin Ya’qub al-Juzjani (al-Nasa’i sangat
banyak meriwayatkan hadis daripadnya) dan Shimr bin ‘Athiyyah al-Asadi
(al-Nasa’i menthiqahkannya). Selain itu, beliau juga turut meriwayatkan
hadis dari Umar bin Sa’ad bin Abi Waqqas al-Madani yang merupakan pemimpin bagi
pasukan tentera yang membunuh al-Hussein bin Ali. Kebiasaannya mereka yang
berfahaman Syiah pasti akan menjauhkan diri dari meriwayatkan hadis dari perawi
yang berfahaman Nasibi.
Di samping itu, beliau juga
menghususkan satu bab dalam kitab Sunannya berkaitan kelebihan sahabat-sahabat
Nabi dan di dalamnya terdapat hadis-hadis kelebihan Uthman bin ‘Affan dan Amru
bin al-‘As.
Mazhab Fiqh
Terdapat beberapa orang
ulama yang mengarang kitab tabaqat ulama mazhab al-Syafi’i
seperti al-Subki, Ibnu Qadhi Syuhbah, al-Isnawi dan lain-lain yang berpandangan
bahawa Imam al-Nasa’i termasuk dikalangan ulama yang bermazhab al-Syafi’i.
Mungkin kerana mereka
berpegang dengan kalam Imam Ibnu Athir dalam mukadimah kitabnya, Jami’
al-Usul yang mengkategorikan Imam al-Nasa’ie sebagai ulama mazhab
al-Syafie. Beliau berkata: “Al-Nasa’i seorang yang bermazhab
al-Syafi’i. Beliau mempunyai sebuah kitab Manasik (haji) yang mengikut mazhab
al-Syafi’i.”
Namun begitu ulama lain yang
menulis biografi Imam al-Nasa’i seperti al-Mizzi, al-Zahabi dan Ibnu Kathir
tidak menisbahkan mazhab al-Syafi’i kepada beliau.
Kemungkinan besar sebenarnya
beliau tidaklah bermazhab al-Syafi’i kerana beliau sendiri ialah salah seorang
daripada imam-imam hadis bertaraf mujtahid yang tidak terikat dengan mazhab
tertentu. Sebelum ini telah disebutkan pujian Imam al-Daraqutni yang memujinya
sebagai ulama Mesir yang paling pakar dalam ilmu fiqh di zamannya.
Kitab Sunan beliau menjadi
bukti kukuh penguasaan beliau dalam fiqh dan kemahiran beliau mengeluarkan
hukum fiqh daripada hadis. Semua ini terzahir pada peletakan tajuk-tajuk bab
dalam kitab ini. Bahkan cara beliau menamakan bab-bab tersebut hampir sama dengan
metod al-Bukhari dalam kitab Sahihnya.
Mungkin maksud penisbahan
mazhab al-Syafi’i kepada beliau itu kerana beliau banyak mengikut kaedah Imam
al-Syafi’i dalam berijtihad dan mengkaji dalil. Imam Waliyullah al-Dihlawi
dalam Hujjaatullah al-Balighah berkata: “Terdapat ahli
hadis yang dinisbahkan kepada salah satu daripada mazhab-mazhab yang ada
disebabkan banyaknya persamaan pendapat antara ahli hadis tersebut dengan
mazhab itu seperti al-Nasai dan al-Baihaqi yang dinisbahkan kepada mazhab
al-Syafi’i.”
Kematian
Selepas mengembara
bertahun-tahun ke serata tempat untuk mempelajari hadis serta menghimpunkannya,
beliau memilih untuk tinggal di Mesir. Tetapi sekitar 3 bulan setengah sebelum
kewafatannya, beliau membuat keputusan untuk keluar dari Mesir. Dikatakan tujuan
beliau keluar dari Mesir itu adalah untuk mengerjakan haji. Di tengah
perjalanannya itu beliau singgah di Damsyik. Di sini telah berlaku satu
peristiwa yang membuatkan beliau ditimpa musibah sehingga menjadi sebab beliau
meninggal dunia.
Terdapat banyak riwayat yang
menunjukkan para ulama telah berbeza pendapat tentang tarikh kewafatan serta
tempat beliau meninggal dunia dan dikebumikan.
Muridnya, Ibnu Yunus
berkata: “Beliau keluar dari Mesir pada bulan Zulkaedah tahun 302
Hijriah dan beliau meninggal beberapa bulan selepas itu di Palestin iaitu pada
hari Isnin 13 Safar tahun 303 Hijriah.”
Begitu juga yang disebutkan
oleh Abu Ja’far al-Tahawi. Beliau berkata: “Beliau meninggal dunia pada
bulan Safar tahun 303 Hijriah di Palestin.”
Al-Hakim berkata: “Dan
bersama kelebihan-kelebihan yang sedia ada pada Abu Abdul Rahman, beliau juga
telah dikurniakan syahid di akhir umurnya. Telah menceritakan kepadaku oleh
Muhammad bin Ishaq al-Asbahani, beliau berkata: Aku telah mendengar guru-guruku
di Mesir menyebutkan bahawa Abu Abdul Rahman telah keluar dari Mesir di akhir
umurnya dan menuju ke Damsyik. Lalu beliau ditanya tentang Mu’awiyah bin Abu
Sufyan dan hadis yang diriwayatkan tentang kelebihannya. Beliau menjawab:
Adakah Muawiyah tidak suka dianggap sama (seperti orang lain) sehingga dia mahu
untuk dilebihkan (berbanding orang lain)? Muhammad bin Ishaq al-Asbahani
berkata: Orang ramai lalu berterusan menolak-nolak dadanya sehingga beliau
dikeluarkan dari masjid. Kemudian beliau dibawa ke al-Ramlah dan beliau
meninggal dunia di situ pada tahun 303 Hijriah. Beliau telah dikebumikan di
al-Ramlah.”
Ibnu ‘Athiyyah
berkata: “Abu Abdul Rahman al-Nasa’i meninggal dunia di al-Ramlah tahun
302 Hijriah dan ada yang berkata 303 Hijriah.”
Ibnu ‘Asakir berkata: “Al-Nasa’i
keluar dari Mesir pada bulan Zulkaedah 302 Hijriah. Beliau meninggal dunia di
Palestin pada hari Isnin 13 Safar tahun 303 Hijriah. Ada yang mengatakan beliau
meninggal dunia di al-Ramlah dan dikebumikan di Baitul Maqdis.”
Meskipun begitu,
al-Daraqutni telah membawa pandangan yang berbeza dengan kesemua ulama itu
berkenaan bulan dan tempat wafat al-Nasa’i. Beliau berkata: “Beliau
keluar untuk melakukan haji namun beliau ditimpa dugaan sewaktu di Damsyik dan
beliau mendapat syahid. Al-Nasa’i berkata: Bawalah aku ke Mekah. Lalu beliau
dibawa (ke Mekah) dan meninggal di sana. Beliau dikebumikan di antara Safa dan
Marwah. Tarikh kewafatan beliau pada bulan Sya’ban tahun 303 Hijriah.”
Ibnu al-Athir dalam Jami’
al-Usul juga meyakini bahawa beliau dikebumikan di Mekah. Saudara
beliau, al-‘Izz Abu al-Hasan dalam al-Kamil Fi al-Tarikh juga
berpendapat beliau dikebumikan di Safa dan Marwah.
Tetapi al-Zahabi memilih
untuk menguatkan pendapat Ibnu Yunus. Selepas membawakan ucapan Ibnu Yunus,
beliau berkata: “Inilah yang lebih tepat kerana Ibnu Yunus adalah
seorang hafiz yang peka. Beliau belajar dengan al-Nasa’i dan beliau lebih
mengenalinya.”
Ulama lain yang senada
dengan al-Zahabi ialah Tajuddin al-Subki. Beliau berkata: “Para ulama
berkhilaf tentang tempat wafatnya. Pendapat yang tepat ialah beliau dikeluarkan
dari Damsyik apabila beliau menyebutkan tentang kelebihan Ali. Kemudian beliau
dibawa ke al-Ramlah dan beliau meniggal dunia di sana. Pandangan lain
menyebutkan beliau dibawa ke Mekah lalu dikebumikan di antara Safa dan Marwah.
Imam al-Nasa’i adalah imam yang terakhir meninggal dunia di kalangan enam orang pengarang Kutub Sittah. Selain itu, beliau juga termasuk di kalangan ulama yang berusia panjang kerana beliau meninggal dunia ketika berusia 88 tahun. Semoga Allah merahmati beliau atas khidmat beliau terhadap hadis Nabi sallahu ‘alaihi wasallam.
 |
| Kubur Imam al-Nasa'i di Ramlah, Palestin |
Tiada ulasan:
Catat Ulasan