Syeikh Ahmad al-Marzuqi - Pengarang Aqidah al-Awam

Kitab Aqidah al-Awwam merupakan antara kitab asas aqidah yang terkenal yang mengikut manhaj aqidah Imam Abu Hasan al-Asy’ari. Kitab ini walaupun kecil saiznya tetapi mencakupi hampir keseluruhan perbincangan ilmu akidah. Kitab ini terkenal di pondok-pondok dan institut pengajian Islam, bahkan turut dihafal oleh para pelajar. Walaupun kitab ini terkenal tetapi maklumat berkenaan pengarangnya amat terbatas. Melihat bahawa tidak ramai yang menulis mengenai pengarang matan Aqidah al-Awwam iaitu Syeikh Ahmad al-Marzuqi, maka saya tertarik untuk mengongsi sedikit biografi beliau.

Nama

Beliau ialah al-Imam al-Allamah Ahmad bin Muhammad bin Ramadhan bin Mansur bin al-Sayyid Muhammad bin Syamsuddin Muhammad bin al-Sayyid Rais bin al-Sayyid Zainuddin bin Nasib al-Din bin Nasir al-Din bin Muhammad bin Qasim bin Muhammad bin Rais Ibrahim bin Muhammad bin Sidi Marzuq al-Kafafi bin Sidi Musa bin Abdullah al-Muhdh bin al-Imam Hasan al-Muthanna bin al-Hasan al-Sabth ibnu al-Imam Ali bin Abi Thalib al-Makki al-Marzuqi al-Maliki al-Hasani al-Husaini.

Nasab beliau bersambung kepada Hasan bin Ali bin Abu Thalib melalui bapa beliau dan bersambung kepada Hussain bin Ali bin Abu Thalib melalui ibu beliau.

Kunyah beliau ialah Abu al-Fauz dan gelaran ini diberikan kepada beliau oleh al-Syeikh Abu al-Iqbal Ahmad Wafa manakala laqab beliau ialah al-Marzuqi, nisbah kepada al-Arif billah Marzuqi al-Kafafi.

Beliau dilahirkan di Sinbath, Mesir pada tahun 1205 Hijrah dalam keadaan cacat penglihatan.

Kehidupan ilmiah

Beliau membaca dan menghafal al-Quran sejak dari kecil sebagaimana kebiasaan kanak-kanak pada zaman tersebut. Kemudian beliau membaca al-Quran mengikut qiraat sepuluh dan menuntut pelbagai ilmu daripada ulama-ulama besar pada zamannya.

Seterusnya beliau dilantik menjadi mufti mazhab Maliki di Mekkah al-Mukarramah selepas kematian saudara beliau, al-Sayyid Muhammad pada tahun 1261 Hijrah.

Beliau mengadakan pengajian al-Quran, tafsir dan ilmu-ilmu Syariah yang lain berdekatan dengan Maqam al-Maliki di Masjidil Haram.

Di akhir-akhir usia beliau, beliau mengajar kitab Tafsir al-Baidhawi.

Beliau terkenal sebagai seorang yang zuhud dan bertakwa serta penulis yang menghasilkan penulisan yang bermanfaat.

Guru beliau

Tidak banyak maklumat yang ada berkenaan guru beliau. Hanya seorang sahaja guru disebutkan dalam biografi beliau iaitu Syeikh al-Kabir al-Sayyid Ibrahim al-‘Ubaidi. Syeikh Ahmad al-Marzuqi membaca kepada beliau qiraat sepuluh melalui jalan al-Syatibiyyah dan al-Durrah dan melalui jalan Thayyibah al-Nasyr dalam qiraat sepuluh al-Kubra.

Murid-murid beliau

1. Al-Syeikh Ahmad Dahman (1260H–1345H).

2. Al-Sayyid Ahmad Zaini Dahlan, mufti mazhab Syafi’e di Mekah al-Mukarramah (1232H–1304H).

3. Al-Syeikh Tahir al-Takruri.

4. Antara muridnya yang terkenal ialah al-Syeikh Ahmad bin al-Sayyid Ali bin al-Sayyid Muhammad al-Hulwani al-Kabir, terkenal dengan nama al-Rifa’ie (1228H–1307H). Beliau merupakan Syeikh Qurra’ (ketua ulama al-Quran) di Syam.

Penulisan 

1. Matan Aqidah al-Awwam. Telah dicetak.

2. Tahsil Nail al-Maram Li Bayan Manzumah Aqidah al-Awwam. Kitab ini merupakan syarah kepada matan Aqidah al-Awwam karangan beliau sendiri. Telah dicetak.

3. Bulugh al-Maram Li Bayan Alfaz Maulid Sayyid al-Anam. Kitab ini merupakan syarah kepada kitab Maulid karangan Ahmad al-Bukhari.

4. Al-Fawaid al-Marzuqiyyah Syarah al-Ajurumiyyah.

5. Syair dalam ilmu falak dan puisi ini telah disyarahkan secara ringkas oleh saudara beliau, al-Sayyid Muhammad.

6. Syair berkenaan kemaksuman para nabi.

7. Bayan al-Asl Fi Lafz Bafadl.

8. Tashil al-Azhan ‘Ala Matn Taqwim al-Lisan dalam ilmu nahu.

9. Syair dalam ilmu nahu dan sarf.

Kematian

Beliau meninggal dunia di Mekah al-Mukarramah pada tahun 1262 Hijrah dan dikebumikan di Perkuburan al-Ma’lah.

Kitab Aqidah al-Awwam

Kitab ini merupakan sebuah kitab yang ringkas yang mengandungi 57 bait syair berkenaan ilmu akidah. 57 bait syair tersebut terbahagi kepada beberapa skop yang dibincangkan dalam ilmu akidah iaitu:

1. Ilahiyyat (ketuhanan). Merangkumi sifat-sifat wajib, mustahil dan harus bagi Allah.

2. Nubuwat (kenabian). Merangkumi sifat-sifat wajib, mustahil dan harus bagi para nabi, kemaksuman mereka dan kelebihan mereka melebihi para malaikat.

3. Nama-nama para nabi dan rasul bermula dari Adam ‘alaihissalam sehingga Muhammad sallahu’alaihi wasallam.

4. Malaikat. Merangkumi sifat-sifat para malaikat iaitu tidak beribu dan berbapa, tidak makan dan minum serta tidur. Turut diterangkat 10 malaikat yang terutama di antara seluruh malaikat.

5. Suhuf dan kitab-kitab yang diturunkan kepada para rasul.

6. Hari akhirat. Hanya terdapat satu bait sahaja berkenaan hari akhirat.

7. Berkenaan Nabi Muhammad sallahu’alaihi wasallam. Bermula bait yang ke 29 sehingga bait yang ke 50 diterangkan berkenaan ibu, bapa, datuk, kelahiran, anak-anak, isteri-isteri, bapa saudara dan ibu saudara baginda sallahu’alaihi wasallam.

8. Isra’ dan Mi’raj. Terdapat 5 bait syair yang menerangkan berkenaan Isra’ dan Mi’raj.

Kisah Syeikh Ahmad al-Marzuqi bermimpi bertemu Nabi sallahu’alaihi wasallam

Syeikh Muhammad Nawawi al-Bantani al-Jawi berkata[1]:

(Ketahuilah) bahawa sesungguhnya sebab (asal mula) kitab nazham ini adalah pengarang (Syeikh Ahmad al-Marzuqi) bermimpi bertemu Nabi sallahu’alaihi wallam di penghujung malam Jumaat, pada Jumaat pertama di bulan Rejab, hari keenam tahun 1258H, sedangkan para sahabat radiallahu ‘anhum berdiri di sekelilingnya.

Nabi sallahu’alaihi wallam bersabda kepada Syeikh Ahmad al-Marzuqi: "Bacalah nazam-nazhom tauhid, yang barangsiapa menghafalnya, maka dia akan masuk syurga dan dapat menggapai tujuan dari setiap kebaikan yang sesuai dengan Al-Quran dan As-Sunnah"

Lalu Syeikh Ahmad al-Marzuqi bertanya kepada Nabi sallahu’alaihi wallam: "Apa nazam-nazam itu, wahai Rasulullah?"

Para sahabat radiallahu ‘anhum berkata kepadanya: "Dengarkan dari Rasulullah apa yang beliau sabdakan."

Lala Rasulullah sallahu’alaihi wallam bersabda: "Ucapkan olehmu *Aku memulainya dengan menyebut nama Allah dan Yang Maha Pengasih*"

Maka pengarang (Syeikh Ahmad al-Marzuqi) berkata : "Aku memulainya dengan menyebut nama Allah dan Yang Maha Pengasih, sampai akhir nazamm, yaitu ucapannya (syairnya):

Mushaf Nabi Ibrahim dan Nabi Musa itu* di dalamnya terdapat Kalam Allah Yang Maha Menghukumi dan Maha Tahu.

Dan Rasulullah sallahu’alaihi wallam mendengarkannya.

Tatkala Syeikh Ahmad al-Marzuqi terjaga dari tidurnya, beliau membaca apa yang dilihat dalam mimpinya, maka beliau mendapati nazam-nazam itu telah beliau hafal dalam dirinya dari awal sampai akhir.

Kemudian ketika datang malam Juma'at yaitu malam ke-28, hitungan dari Bulan Zulkaedah, pengarang (Syeikh Ahmad al-Marzuqi) melihat Nabi sallahu’alaihi wallam untuk kali kedua di waktu sahur di dalam mimpi.

Lalu Nabi sallahu’alaihi wallam bersabda kepadanya: "Bacalah apa yang telah engkau himpun [hafal]", yakni di dalam hatimu.

Lalu Syeikh Ahmad al-Marzuqi membacanya dari awal sampai akhir, [saat itu] beliau berada di hadapan Nabi sallahu’alaihi wallam, sementara para sahabat radiallahu ‘anhum berada di sekeliling Nabi sallahu’alaihi wallam sambil mengucapkan: "Amin" setelah setiap bait dari nazam itu.

Tatkala beliau telah selesai membacanya, Nabi sallahu’alaihi wallam bersabda kepada beliau:

"Semoga Allah Ta'ala memberi taufik padamu untuk melakukan sesuatu yang Dia redhai dan menerima amalmu itu, memberikan berkat keatasmu dan memberikan manfaat [kitab ini] kepada semua hamba-Nya.”

Syarah kitab Aqidah al-Awwam

1. Kitab ini telah disyarahkan oleh beberapa orang ulama dan yang paling awal yang mensyarahkannya ialah Syeikh Ahmad al-Marzuqi sendiri iaitu kitab yang dinamakan Tahsil Nail al-Maram Li Bayan Manzumah Aqidah al-Awwam.

2. Syeikh Muhammad Nawawi al-Jawi al-Bantani (meninggal 1315 Hijrah) telah mensyarahkannya dalam sebuah kitab yang dinamakan Nur al-Zolam ‘Ala Manzumah Aqidah al-Awwam.

3. Tashil al-Maram Li Daris Aqidah al-Awwam oleh al-Syeikh Ahmad al-Qoth’ani al-‘Isawi.

4. Syeikh Muhammad ‘Alawi al-Maliki mensyarahkan dalam pengajaran beliau dan dhimpunkan oleh al-Ustaz Muhammad Ihya’ Ulum al-Din dalam sebuah kitab yang dinamakan Jala’ al-Afham Syarah Manzumah Aqidah al-Awwam.

5. Fath al-‘Allam Syarah Manzumah Aqidah al-Awwam oleh Dr Hisyam al-Kamil Hamid Musa.

Download terjemahan Aqidah al-Awwam

Klik sini

---

[1] Nur al-Zolam Syarah Manzumah Aqidah al-Awwam, ms. 13-14, cetakan Dar al-Hawi.