Pengenalan Sahih Muslim
Sahih Muslim dan nama sebenarnya ialah al-Musnad
al-Mukhtasar min al-Sunan bi Naql al-‘Adl ‘an Rasulillah sallahu ‘alaihi wasallam merupakan karya Imam Abu al-Husayn
Muslim bin al-Hajjaj al-Qushayri al-Naisaburi (meninggal dunia pada tahun 261
Hijrah).
Metodologi Penyusunan Sahih Muslim
Imam Muslim menyusun Sahihnya mengikut bab-bab fiqh, dan
beliau telah memilih hadis-hadis kitabnya daripada 300 ribu buah hadis yang
didengarinya. Beliau amat teliti dalam pemilihan para perawi dan matan-matan,
serta mengumpulkan jalan-jalan periwayatan bagi satu hadis di satu tempat di
dalam kitabnya, yang mana ia memudahkan untuk merujuk kepadanya dan
mengistinbat hukum daripadanya.
Hadis Tafsir dalam Sahih Muslim
Ia adalah kitab yang merangkumi pelbagai jenis hadis, tetapi
hadis-hadis berkaitan tafsir di dalamnya adalah sedikit kerana beliau tidak
bersandar pada athar-athar mawquf kepada para sahabat dan tabi'in
- sedangkan kebanyakan tafsir dinukilkan daripada mereka - bahkan syaratnya
ialah hadis-hadis marfu'.
Hadis Mu‘allaq dalam Sahih Muslim
Tidak terdapat di dalamnya hadis mu’allaq melainkan
dua belas hadis sahaja.
Pemilihan Hadis Sahih oleh Imam Muslim
Beliau menjelaskan bahawa beliau meletakkan di dalamnya apa
yang telah disepakati oleh para ahli hadis, dan bukan kesemua hadis yang sahih
di sisinya. Yang dimaksudkan dengan itu ialah hadis yang beliau dapati padanya
syarat-syarat kesahihan yang disepakati, walaupun kesepakatan itu tidak jelas
pada sebahagian hadis di sisi sebahagian ulama.
Tempoh Penyusunan Sahih Muslim
Penyusunannya mengambil masa selama lima belas tahun, dan
beliau mengemukakan hadis-hadis secara keseluruhannya tanpa memotong-motongnya,
kerana beliau tidak bertujuan seperti yang dilakukan oleh al-Bukhari iaitu
istinbat hukum, yang menyebabkannya membuat bab-bab berdasarkan hukum itu dan
memotong-motong hadis kerananya.
Pengulangan Hadis di Sisi Muslim
Imam Muslim telah menjelaskan metodologinya dalam
pengulangan hadis. Beliau berkata dalam mukadimah Sahihnya: “Sesungguhnya
kami memberi perhatian kepada himpunan riwayat-riwayat yang disandarkan kepada
Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam lalu kami membahagikannya kepada
tiga bahagian, dan tiga kategori perawi, tanpa pengulangan, melainkan jika
terdapat satu tempat yang tidak dapat tidak perlu diulang sesuatu hadis kerana
padanya terdapat penambahan makna, atau satu sanad yang terletak di sebelah
sanad lain kerana terdapat 'illah (kecacatan tersembunyi) di situ,
kerana makna tambahan dalam hadis yang diperlukan itu mengambil kedudukan
sebuah hadis yang lengkap.
Maka tidak dapat tidak, hadis yang mempunyai penambahan
seperti yang kami sifatkan itu perlu diulang, atau makna tersebut dipisahkan
daripada keseluruhan hadis secara ringkas jika boleh. Akan tetapi,
memisahkannya daripada keseluruhan hadis kadangkala sukar, maka mengulanginya
dalam bentuk asalnya apabila keadaan mendesak adalah lebih selamat. Adapun apa
yang kami dapati tiada keperluan untuk mengulanginya secara keseluruhan tanpa
hajat kami kepadanya, maka kami tidak akan melakukannya, insya-Allah Ta'ala.”
Ringkasnya, metodologi Imam Muslim dalam pengulangan hadis:
1 - Beliau tidak mengulang hadis melainkan ada sebab
tertentu.
2 - Hadis diulang jika terdapat tambahan makna penting, atau
untuk menunjukkan ‘illah (kecacatan tersembunyi) pada sanad.
3 - Jika tambahan makna itu boleh dipisahkan secara ringkas,
beliau akan pisahkan; jika tidak, beliau ulang hadis penuh demi menjaga
keselamatan riwayat.
4 - Jika tiada keperluan, beliau tidak mengulang sama
sekali.
Jumlah Hadis dalam Sahih Muslim
Jumlah hadisnya mencapai 4000 buah hadis selain yang
diulang, dan telah dikatakan bahawa jumlahnya - iaitu dengan yang diulang -
ialah 12 ribu buah hadis. Akan tetapi Ustaz Muhammad Fuad Abdul Baqi telah
menomborkan hadis-hadisnya tanpa yang diulang, dan jumlahnya mencapai 3033 buah
hadis. Jumlahnya di sisi beliau dengan yang diulang mencapai 5777 buah hadis,
tidak termasuk al-mutaba'at dan al-syawahid (hadis-hadis sokongan) yang
berjumlah 1618 buah hadis.
Maka jumlah keseluruhan hadisnya dengan yang diulang dalam
edisi cetakan Ustaz Muhammad Fuad Abdul Baqi ialah 7388 buah hadis, dan ia
hampir dengan jumlah hadis Sahih al-Bukhari dengan yang diulang, yang mana
jumlahnya mencapai 7393 buah hadis berdasarkan penelitian al-Hafiz Ibn Hajar.
Adapun menurut kiraan Wensinck, jumlah hadis Sahih Muslim dengan yang diulang
mencapai 5788 buah hadis.
Ringkasnya tentang jumlah hadis dalam Sahih Muslim:
1 - Tanpa pengulangan: kira-kira 4000 hadis.
2 - Dengan pengulangan: ada yang kata 12,000 hadis.
3 - Mengikut nombor susunan Ustaz Muhammad Fuad Abdul Baqi:
(i) 3033 hadis tanpa pengulangan.
(ii) 5777 hadis dengan pengulangan.
(iii) Tambahan 1618 hadis mutaba‘at dan syawahid.
(iv) Jumlah keseluruhan: 7388 hadis.
4 - Angka ini hampir sama dengan Sahih al-Bukhari (7393
hadis, menurut Ibn Hajar).
5 - Menurut Wensinck: jumlah Sahih Muslim dengan pengulangan
5788 hadis.
Guru-Guru Imam Muslim
Muslim telah meriwayatkan hadis-hadis Sahihnya daripada 220
orang syeikh (guru). Beliau telah meriwayatkan di dalamnya daripada para perawi
kategori pertama, iaitu para huffaz (pakar hadis) lagi teliti (mutqin),
dan kategori kedua, iaitu al-masturun (perawi yang tidak diketahui
keadaannya tetapi tidak ada kritikan terhadapnya) yang sederhana dari segi
hafalan dan ketelitian.
Beliau tidak meriwayatkan di dalamnya daripada sesiapa pun
yang telah disepakati oleh para ulama – atau majoriti mereka – untuk melemahkan
dan meninggalkan (riwayatnya). Beliau telah menjelaskan metodologinya dalam
mukadimah kitabnya, akan tetapi para ulama telah berbeza pendapat dalam
memahami maksud kenyataannya bahawa beliau meriwayatkan hadis-hadis para huffaz
yang teliti, dan apa yang diriwayatkan oleh al-masturun dan yang
sederhana dari segi hafalan dan ketelitian, serta mengabaikan apa yang
diriwayatkan oleh al-muttahamun (perawi yang dituduh berdusta) di sisi
sebahagian ahli hadis, atau majoriti mereka.
Syarat-syarat Imam Muslim:
1 - Syarat Kesahihan Umum:
Ibn al-Salah berkata: “Syarat Muslim dalam Sahihnya
ialah hadis itu hendaklah bersambung sanadnya, dengan periwayatan seorang yang thiqah
(dipercayai) daripada seorang yang thiqah, dari awal hingga akhirnya,
serta selamat daripada syuzuz dan daripada ‘illah. Inilah
definisi hadis sahih pada hakikatnya.”
Muslim telah menyatakan syarat kesahihan umum ini dalam Sahihnya,
dan dalam apa yang dinukilkan daripadanya juga. Beliau berkata: “Bukanlah
setiap hadis yang sahih di sisiku, aku letakkan di sini. Sesungguhnya aku hanya
meletakkan di sini apa yang telah mereka (para ulama) sepakati (kesahihannya).”
Al-Thawri berkata: “Telah sampai kepada kami daripada Makki
bin ‘Abdan – salah seorang huffaz Naisabur – bahawa beliau berkata: Aku
telah mendengar Muslim berkata: Aku telah membentangkan kitabku ini kepada Abu
Zur‘ah al-Razi, maka setiap apa yang beliau isyaratkan bahawa ia mempunyai ‘illah,
aku tinggalkannya. Setiap apa yang beliau katakan: sesungguhnya ia sahih dan
tidak mempunyai ‘illah, aku meriwayatkannya.”
Ulama lain telah menyebutkan apa yang diriwayatkan oleh
al-Hafiz Abu Bakr al-Khatib al-Baghdadi dengan sanadnya daripada Muslim rahimahullah,
beliau berkata: “Aku telah menyusun al-Musnad al-Sahih ini daripada 300
ribu hadis yang didengar.”
Maka ini adalah nukilan-nukilan daripada Muslim rahimahullah
Ta‘ala yang jelas dalam menyifatkan kitabnya sebagai Sahih.
2 - Syarat Muslim mengenai Para Perawi:
Al-Hazimi telah menyatakan dengan jelas bahawa syarat Muslim
mengenai para perawi ialah para perawi kategori kedua daripada lima kategori,
yang disebutkannya bagi para perawi daripada al-Mukthirin (perawi yang
banyak meriwayatkan hadis), dan beliau memberikan contoh dengan para perawi
daripada al-Zuhri.
Al-Hazimi berkata: “Kategori kedua berkongsi dengan
(kategori) pertama dari segi sifat ‘adil (‘adalah), cuma kategori
pertama menggabungkan antara hafalan (al-hifz) dan ketelitian (al-itqan),
serta tempoh yang lama mendampingi al-Zuhri, sehinggakan di kalangan mereka ada
yang menemaninya dalam perjalanan dan sentiasa bersamanya ketika menetap. Kategori
kedua tidak mendampingi al-Zuhri melainkan untuk tempoh yang singkat, maka
mereka tidak mendalami hadisnya, dan mereka dari segi ketelitian adalah di
bawah kategori pertama, dan mereka inilah syarat Muslim.”
Imam Muslim telah mendahului al-Hazimi dalam pembahagiannya
mengenai para perawi, lalu beliau membahagikan mereka kepada tiga kategori:
Kategori Pertama: Mereka ialah para huffaz (pakar hadis)
lagi teliti (mutqin).
Dan yang Kedua: Mereka ialah yang sederhana dari segi
hafalan dan ketelitian.
Dan yang Ketiga: Mereka ialah para perawi da'if yang
ditinggalkan (riwayatnya).
Muslim menjelaskan: bahawa beliau meriwayatkan daripada para
perawi kategori pertama untuk hadis-hadis usul (hadis utama), dan daripada para
perawi kategori kedua untuk al-mutaba'at (riwayat susulan) dan al-syawahid
(riwayat sokongan). Adapun para perawi kategori ketiga, beliau tidak mengambil
riwayat mereka sama sekali.
Beliau berkata: “Sesungguhnya kami memberi perhatian kepada
himpunan riwayat-riwayat yang disandarkan kepada Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam lalu
kami membahagikannya kepada tiga bahagian, dan tiga kategori perawi…
Adapun bahagian pertama, maka sesungguhnya kami berusaha
untuk mendahulukan riwayat-riwayat yang lebih selamat daripada kecacatan
berbanding yang lain, dan yang lebih bersih (dari segi sanad), yang mana para
perawinya adalah orang yang istiqamah (iaitu perawi yang ‘adil) dalam
hadis dan teliti (itqan) dalam apa yang mereka riwayatkan.
Apabila kami telah meneliti riwayat-riwayat daripada
golongan ini, kami menyusulinya dengan riwayat-riwayat yang pada sanadnya
terdapat sebahagian perawi yang tidak disifatkan dengan hafalan dan ketelitian
seperti golongan yang didahulukan sebelum mereka.
Walaupun mereka, dalam apa yang kami sifatkan, berada di
bawah (kategori) sebelumnya, namun gelaran al-sitr (terpelihara daripada
perkara yang merosakkan sifat ‘adilnya), kejujuran (al-sidq), dan
penglibatan dalam ilmu merangkumi mereka, seperti ‘Ata’ bin al-Sa’ib, Yazid bin
Abi Ziyad, Laith bin Abi Sulaim, dan yang seumpama mereka.
Maka berdasarkan cara yang telah kami sebutkan inilah kami
menyusun apa yang telah engkau tanyakan mengenai riwayat-riwayat daripada
Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam
Adapun riwayat daripada kaum yang di sisi ahli hadis dituduh (berdusta), atau
di sisi majoriti mereka, maka kami tidak akan menyibukkan diri dengan
meriwayatkan hadis mereka.. begitu juga sesiapa yang hadisnya pada kebiasaannya
adalah munkar, atau ghalat (banyak kesilapan), kami juga menahan
diri daripada (meriwayatkan) hadis mereka.”
3 - Syarat Muslim mengenai bersambungnya sanad yang mu'an'an:
Syarat Muslim mengenai bersambungnya sanad yang mu'an'an ialah:
perawi sezaman dengan orang yang diriwayatkan daripadanya secara 'an'anah
(periwayatan hadis menggunakan lafaz 'an') beserta kemungkinan pertemuan mereka
berdua, dan ketiadaan halangan-halangan untuk bertemu.
Muslim berkata: “Sesungguhnya pandangan yang masyhur lagi
disepakati di kalangan ahli ilmu dalam bidang riwayat dan khabar, dahulu dan
sekarang, ialah: bahawa setiap perawi yang thiqah (dipercayai) yang
meriwayatkan hadis daripada orang yang seumpamanya, dan adalah harus lagi
mungkin baginya untuk bertemu dan mendengar daripadanya, kerana mereka berdua
hidup pada zaman yang sama, walaupun tidak pernah datang dalam mana-mana
riwayat pun bahawa mereka berdua pernah bertemu atau bercakap secara bersemuka,
maka riwayat itu adalah sabit, dan hujah dengannya adalah wajib (diterima),
melainkan jika terdapat petunjuk yang jelas bahawa perawi ini tidak pernah
bertemu dengan orang yang diriwayatkannya, atau tidak pernah mendengar apa-apa
daripadanya. Adapun selagi mana keadaannya tidak jelas (mubham) tetapi
berada dalam lingkungan kemungkinan yang telah kami huraikan, maka riwayat itu
(dihukumkan) sebagai mendengar (al-sama') selama-lamanya, sehinggalah
wujud petunjuk (sebaliknya) yang telah kami jelaskan.”
Penjelasan mazhab Muslim ialah bahawa isu ini adalah
mengenai perawi thiqah yang bukan mudallis (orang yang melakukan tadlis),
dan orang sepertinya apabila dia berkata: 'daripada si fulan', sepatutnya dia
telah mendengarnya daripadanya, jika tidak, dia adalah seorang mudallis,
sedangkan isu ini adalah mengenai (perawi) yang bukan mudallis.
Al-Hafiz Ibn Hajar berkata, sambil menjelaskan kelebihan
syarat al-Bukhari berbanding syarat Muslim mengenai bersambungnya sanad yang mu'an'an:
“Ini adalah antara perkara yang menjadikan kitabnya (iaitu: al-Bukhari) lebih
unggul, kerana sesungguhnya kami, walaupun kami menerima apa yang disebutkan
oleh Muslim mengenai hukum (menilainya) sebagai bersambung, namun tidak dapat
dinafikan bahawa syarat al-Bukhari adalah lebih jelas dalam (menunjukkan)
kesinambungan (sanad), dan Allah lebih mengetahui.”
Mu'allaqat Muslim:
Adapun mu'allaqat Imam Muslim dalam Sahihnya,
jumlahnya ialah 17 buah hadis sahaja. Enam belas daripadanya diriwayatkan
secara bersambung (mawsul) juga. Satu hadis lagi, beliau meriwayatkannya
secara mu'allaq dan tidak menyambungkannya di tempat lain.
Al-Suyuti berkata: “Dalam (Sahih) Muslim, pada satu tempat
dalam (kitab) Tayammum. Dan di dalamnya juga terdapat dua tempat dalam
(kitab-kitab) al-Hudud dan al-Buyu', beliau meriwayatkannya secara ta'liq
daripada al-Laith, selepas meriwayatkannya secara bersambung. Di dalamnya
selepas itu terdapat empat belas tempat, setiap hadis daripadanya diriwayatkan
secara bersambung, kemudian beliau menyusulinya dengan perkataannya: dan si
fulan telah meriwayatkannya.”
Al-Nawawi berkata: “Maka beliau menyatakan secara mutlak
bahawa di dalam kitab ini terdapat hadis-hadis yang terputus (sanadnya) di
empat belas tempat. Ini boleh menimbulkan salah faham tentang adanya kecacatan
padanya, padahal tidaklah begitu. Tidak ada satu pun daripada ini – dan segala
puji bagi Allah – yang mengeluarkannya daripada kategori sahih. Bahkan, ia
adalah bersambung melalui jalan-jalan lain yang sahih, terutamanya apa yang
disebutkan sebagai mutaba'ah (riwayat sokongan), maka di dalam kitab itu
sendiri terdapat sanadnya yang bersambung. Maka beliau (Muslim) memadai dengan
menganggap bahawa perkara itu sedia maklum di kalangan ahli hadis. Sebagaimana
beliau juga meriwayatkan daripada sekumpulan perawi da'if dengan
bersandarkan pada hakikat bahawa apa yang diriwayatkannya daripada mereka itu
telah sedia maklum melalui riwayat para perawi thiqah (yang dipercayai).”
Oleh itu, satu-satunya hadis yang terdapat dalam Sahih
Muslim secara mu'allaq dan tidak bersambung ialah apa yang terdapat
dalam Kitab al-Haid dengan lafaz: “Muslim berkata: Dan al-Laith bin Sa'd telah
meriwayatkan daripada Ja'far bin Rabi'ah, daripada 'Abd al-Rahman bin Hurmuz,
daripada 'Umair mawla Ibn 'Abbas, bahawa beliau telah mendengarnya berkata: “Aku
dan 'Abd al-Rahman bin Yasar, mawla Maimunah, isteri Nabi sallahu ‘alaihi wasallam, telah
datang sehingga kami masuk bertemu Abu al-Jahm bin al-Harith bin al-Simmah
al-Ansari, lalu Abu al-Jahm berkata: Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam telah datang dari arah Bi'r Jamal,
lalu seorang lelaki bertemu baginda dan memberi salam kepadanya. Rasulullah sallahu ‘alaihi wasallam tidak
menjawab salamnya sehinggalah baginda menghadap ke dinding, lalu menyapu
mukanya dan kedua-dua tangannya. Kemudian barulah baginda menjawab salamnya.”
Keistimewaan Sahih Muslim
Sahih Muslim mempunyai keistimewaan berbanding Sahih
al-Bukhari kerana ia tidak memotong-motong hadis dan tidak mengulang-ulang
sanad sepertimana yang dilakukan oleh al-Bukhari yang bertujuan untuk
menjelaskan istidlal-istidlal fiqh yang terkandung di dalamnya. Sebaliknya,
Muslim menghimpunkan kesemua matan dengan jalan-jalan periwayatannya yang
pelbagai di satu tempat, yang mana ini membantu penuntut ilmu untuk menguasai
hadis dan jalan-jalannya.
Beliau mengemukakan matan-matan secara penuh dan sempurna
tanpa ringkasan atau pemotongan. Jika beliau melakukannya, maka sesungguhnya
beliau akan menyatakan bahawa ia adalah ringkasan.
Beliau menyusun hadis-hadis mengikut cara yang baik, dengan
menyebut yang mujmal (umum) dahulu, kemudian yang menjelaskannya, yang musykil
(sukar difahami), kemudian yang menjelaskannya, yang mansukh (hukumnya
dibatalkan), kemudian yang menasakhkannya. Maka dengan itu, ia memudahkan
penuntut ilmu untuk meneliti pelbagai aspeknya.
Muslim hanya membataskan diri dengan menyebut hadis-hadis musnad
yang marfu' tanpa menyertakan perkataan-perkataan sahabat dan tabi'in,
dan tidak banyak memasukkan ta'liqat, yang mana kesemuanya berjumlah 12
riwayat daripada jenis al-mutaba'at.
Sanad yang paling pendek di sisi Muslim ialah rubai'iyyat
(empat perawi), dan yang paling panjang ialah tusai'iyyat (sembilan
perawi).
Muslim telah membezakan antara ‘haddathana’ dan ‘akhbarana’
dan beliau tidak berpendapat boleh meriwayatkan secara makna. Berbeza dengan
al-Bukhari, kerana sesungguhnya beliau tidak membezakan antara ‘haddathana’
dan ‘akhbarana’, dan membenarkan periwayatan secara makna secara mutlak,
serta memotong-motong hadis tanpa menyatakan bahawa ia adalah ringkasan.
Kaedah Penyusunan Bab dan Tarajum
Muslim telah menyusun hadis-hadis mengikut kutub
(kitab-kitab/bahagian-bahagian), iaitu sebanyak 54 kitab dan membahagikan hadis-hadis dalam kitab-kitab
tersebut kepada unit-unit bertema yang sesuai untuk diberikan tajuk-tajuk bab
dan tarajum (judul) yang bersesuaian, kerana sesungguhnya Imam Muslim
tidak membuat tarjamah untuknya, iaitu tidak meletakkan pada awalnya
tajuk-tajuk yang menunjukkan kandungannya, seperti yang dilakukan oleh
al-Bukhari.
Oleh itu, para pensyarahnya telah berusaha untuk meletakkan tarajum
bagi bab-bab tersebut, dan yang paling baik ungkapannya ialah al-Hafiz
al-Nawawi, dan al-'Allamah Syabbir Ahmad al-'Uthmani al-Deobandi telah membuat
penambahan ke atasnya.
Kaedah Penyusunan Sanad
Metodologi Muslim dalam membentangkan sanad-sanadnya adalah
pelbagai. Kadangkala beliau mengemukakan hadis melalui beberapa jalan
periwayatan, lalu beliau mengasingkan setiap sanad beserta matannya, dan ini
adalah kerana adanya penambahan pada sebahagian matan berbanding yang lain,
atau kerana perbezaan konteksnya di sisi para perawi.
Di kali yang lain, beliau menggabungkan sanad-sanad, sama
ada dengan menyambungkan antara para syeikh (guru), atau dengan mengalihkan (tahwil)
sanad menggunakan simbol (ح),
atau dengan kedua-duanya sekali, dan mengemukakan matan selepasnya. Di kali
yang ketiga: beliau menyebutkan sanad-sanad lain bagi matan tersebut.
Metodologi dalam penyusunan ini membantu dalam meringkaskan
kitab, dan mendedahkan perincian-perincian yang indah khususnya pada sanad,
serta menjelaskan perbezaan para perawi pada sanad dan matan dari segi
penambahan, pengurangan, pembetulan, dan kesilapan, berserta penjelasan
perbezaan mereka dalam konteks matan pada sebahagian lafaz, atau susunan ayat,
atau penambahan dan pengurangan.
Jelas bahawa susunan hadis-hadis dalam satu bab (satu
masalah) tidak diiltizamkan oleh Muslim untuk mendahulukan hadis-hadis para
perawi kategori pertama terlebih dahulu, kemudian barulah mengemukakan al-mutaba'at
dan al-syawahid, jika ada. Sebaliknya, perkara ini diketahui melalui
darjat kebolehpercayaan (tawthiq) para perawi dalam sanad-sanad. Maka
dapat dibezakan hadis-hadis para perawi kategori pertama, iaitu sahih li-zatihi,
dengan hadis-hadis kategori kedua yang kurang sedikit ketepatannya (dhabt),
tetapi ia adalah sahih li-ghayrihi, kerana syarat Muslim ialah kesahihan
pada setiap apa yang diriwayatkannya di dalam kitabnya, sepertimana katanya: “Aku
tidak meriwayatkan di dalam kitabku ini melainkan apa yang telah mereka (ahli
hadis) sepakati. Aku telah membentangkan kitabku ini kepada Abu Zur'ah, maka
apa sahaja yang beliau katakan bahawa ia mempunyai 'illah, aku
tinggalkannya. Apa sahaja yang beliau katakan: tiada 'illah padanya,
maka inilah yang aku riwayatkan.” Sudah tentu 'illah yang dimaksudkan di
sini ialah 'illah yang mencacatkan.
Para Perawi Sahih Muslim:
Sahih Muslim telah diriwayatkan daripadanya oleh sejumlah
murid-muridnya, mereka ialah:
1 - Abu Ishaq Ibrahim bin Muhammad bin Sufyan (meninggal
dunia tahun 308 Hijrah).
2 - Abu Muhammad Ahmad bin Ali al-Qalanisi.
3 - Makki bin ‘Abdan.
4 - Abu Hamid Ahmad bin Muhammad al-Syarqi.
Cetakan Sahih Muslim
Sahih Muslim telah dicetak lebih daripada sekali, dan antara
cetakan yang terbaik baginya ialah cetakan Dar Ihya’ al-Kutub al-‘Arabiyyah di
Kaherah yang dicetak dengan tahqiq (semakan) oleh Ustaz Muhammad Fuad
Abdul Baqi dalam lima jilid, pada tahun 1375 Hijrah. Jilid kelima dikhususkan
untuk indeks-indeks kitab, yang mana ia memudahkan penggunaan dan rujukan
kepadanya.
Rujukan:
Masadir al-Hadith Wa Maraji’uhu oleh Dr Sayyid Abdul Majid al-Ghauri.
