Syeikh Badruddin al-Hasani

Nama

Nama penuh beliau ialah Badruddin bin Yusuf bin Badruddin bin Abdul Rahman bin Abdul Wahab bin Abdullah bin Abdul Malik bin Abdul Ghani al-Hasani al-Maghribi al-Marrakeshi al-Sabti al-Dimasyqi al-Azhari al-Syafi'i.

Nasabnya bersambung kepada Syeikh Saleh Abdul Aziz At-Tabba', yang nasabnya pula bersambung kepada Hasan bin Ali bin Abi Talib.

Gelaran al-Sabti berasal dari nama kota Sabtah (Ceuta) yang terletak di Maghribi.

Beliau merupakan seorang ulama yang terkenal, ahli ibadah dan guru kepada para ulama Syam.

Kelahiran

Beliau dilahirkan di Damsyik di rumah bapanya yang berdekatan dengan Madrasah Dar al-Hadith al-Ashrafiyyah pada tahun 1267H/1850M daripada ibu bapa yang bertakwa.

Bapanya adalah seorang alim dan penyair, bermazhab Maliki, pengikut Tariqah Qadiriyah, daripada keturunan bangsawan Maghribi. Beliau telah berhijrah ke Mesir untuk menuntut ilmu dan menimba ilmu daripada ulama terkenal di sana seperti al-Allamah Ibrahim al-Bajuri (m. 1276H) dan Syeikhul Islam Abdullah al-Syarqawi (m. 1279H), serta daripada ulama Mekah al-Mukarramah dan Madinah al-Munawwarah. Kemudian beliau pergi ke Syam untuk berguru dengan para tokoh besar di sana, seterusnya ke Istanbul, dan akhirnya ke Fes. Syam menjadi tempat tinggal beliau dan di sana beliau mengajar serta melahirkan pelajar-pelajar yang cemerlang. Bapa beliau meninggal dunia pada tahun 1279H.

Ibu beliau pula bernama Sayyidah Aisyah binti Ibrahim al-Kuzbari.

Menuntut Ilmu

Ayahnya, Syeikh Yusuf, mengambil tanggungjawab untuk menjaga, mendidik dan mengajarnya. Daripada ayahnya, beliau mempelajari asas-asas menulis dan mengira. Beliau menghafal al-Quran ketika berusia kira-kira tujuh tahun. Selepas itu, beliau menumpukan perhatian sepenuhnya kepada ilmu. Apabila ayahnya meninggal dunia ketika beliau berusia dua belas tahun, ibu dan bapa saudaranya, Syeikh Soleh al-Kuzbari, mengambil alih tanggungjawab menjaga dan mendidiknya.

Beliau mengurung dirinya di bilik bapanya di Dar al-Hadith, menelaah buku-buku warisan milik bapanya dengan penuh semangat serta menghafal matan-matan dalam pelbagai bidang ilmu. Dalam tempoh ini, beliau mendapat bimbingan daripada Syeikh Abu al-Khair al-Khatib, sehingga beliau menghafal kira-kira dua belas ribu bait syair. Kemudian, beliau menyibukkan diri dengan membaca syarah-syarahnya dan memahaminya dan kebanyakan bacaannya pada peringkat ini adalah di bawah bimbingan Syeikh Abu al-Khair al-Khatib.

Sejak usia tiga belas tahun, beliau cenderung kepada kehidupan bersendirian dan beruzlah (mengasingkan diri) yang berterusan selama tujuh tahun atau lebih. Beliau mengasingkan diri untuk menuntut ilmu dan beribadah di biliknya. Dalam tempoh itu, beliau menumpukan perhatian pada penulisan pada siang hari dan sebahagian malamnya, dengan memberikan perhatian utama kepada ilmu hadis. Beliau menghafal Sahihain (Sahih Bukhari dan Sahih Muslim) bersama sanad-sanadnya dan dikatakan menghafal enam kitab hadis utama bersama beberapa matan-matan berbentuk syair.

Beliau sering membuat catatan terhadap apa yang dibacanya dan meninggalkan ulasan serta syarah bagi kira-kira lima puluh buku dan risalah kecil. Ini semua dibantu oleh kecerdasan semula jadi dan daya ingatan beliau yang luar biasa.

Beliau juga sangat berminat mengumpul buku dan tidak meninggalkan satu pun bidang ilmu yang diketahui dalam ilmu Islam melainkan beliau mempelajarinya secara mendalam.

Menuntut Ilmu Di Mesir

Pada usia sekitar 25 tahun, beliau pergi ke Mesir  dan memasuki al-Azhar, di mana beliau menghadiri kuliah dengan ulama-ulama terkemuka dalam bidang tafsir, hadis, fiqh, usul fiqh, nahu, sarf, ma'ani, bayan, badi', mantiq dan lain-lain. Di Mesir, beliau juga bertemu dengan Syeikh al-Ashmuni yang merupakan rakan karib ayahnya sewaktu menuntut ilmu.

Beliau juga sering berdamping dengan Syeikh Ibrahim al-Saqqa (m. 1298H), seorang ulama besar Mesir dan Syeikh al-Azhar pada zamannya. Beliau banyak mendapat manfaat daripadanya selain turut mendapat ijazah daripadanya. Al-Saqqa merupakan rujukan utama dalam periwayatannya secara mutlak.

Beliau kebanyakannya hanya meriwayatkan melalui jalur al-Saqqa daripada Muhammad bin Salim Thu'ailab, daripada al-Syihab Ahmad bin Abdul Fattah al-Malawi dan Ahmad bin al-Hasan al-Jauhari, kedua-duanya daripada Abdullah bin Salim Al-Basri. Sanad Abdullah bin Salim al-Basri seperti yang terdapat dalam kitab thabatnya, al-Imdad bi 'Uluw al-Isnad.

Kerana beliau banyak meriwayatkan daripada Ibrahim al-Saqqa, ada yang mengatakan beliau tidak mempunyai riwayat kecuali daripada al-Saqqa sahaja. Namun dakwaan ini perlu dikaji semula kerana beliau juga meriwayatkan daripada bapanya dan bapanya meriwayatkan daripada al-Syarqawi, al-Bajuri, al-Amir al-Saghir, Hasan al-Attar, Sayyid Hasan al-Quwaisni, Abdullah Siraj al-Hanafi, Umar bin Abdul Karim al-Attar dan lain-lain.

Beliau turut meriwayatkan daripada selain al-Burhan al-Saqqa dan bapanya. Antara mereka ialah: al-‘Allamah Hasan al-‘Adawi al-Hamzawi, Syeik Abdul Qadir al-Khatib al-Dimasyqi, al-Sayyid ‘Ali bin Zahir al-Watri, Falih al-Zahiri, al-Habib Husain al-Habshi, al-Sayyid Ahmad al-Barzanji, Abdul Jalil Baradah, Abdul Razzaq al-Baitar, al-Amir Sa’id bin Abdul Qadir al-Jaza’iri, Ahmad bin Abdul Ghani ‘Abidin, Abu al-Huda al-Sayyadi al-Rifa‘i dan lain-lain.

Ini kerana beliau telah mengembara ke Tanah Haram, Mesir, dan tempat-tempat lain, di mana dalam pengembaraannya itu beliau bertemu dengan sejumlah besar ulama terkenal.

Mula Mengajar

Pada usia sekitar lima belas tahun, ketika dalam tempoh uzlahnya, beliau mula mengadakan kelas-kelas pengajaran khusus kepada para pelajar, yang mungkin ada di antara mereka lebih tua daripadanya.

Di sini, beliau menggabungkan antara ilmu dan pengajaran. Salah seorang muridnya meriwayatkan bahawa sebelum beliau memulakan tempoh uzlahnya, beliau telah mengajar di Masjid Umayyah ilmu nahu, saraf, balaghah, fiqh, dan lain-lain. Pada waktu itu, beliau telah diberikan izin untuk mengajar walaupun belum tumbuh janggutnya.

Kefasihan dan keilmuannya menarik perhatian orang ramai, sehingga mereka meninggalkan halaqah para syeikh lain dan datang kepadanya. Oleh kerana khuatir akan menyebabkan gangguan kepada halaqah-halaqah ilmu yang lain, beliau pun mengasingkan diri. Dikatakan juga bahawa beliau beruzlah setelah seorang tokoh terkemuka melarangnya daripada mengajar kerana usianya yang masih muda.

Setelah tamat tempoh uzlahnya, beliau melakukan perjalanan ke Homs pada tahun 1290H, di mana penduduk di sana menyambutnya dengan sambutan yang luar biasa dan sebahagian mereka belajar daripadanya. Setelah kembali ke Damsyik, beliau memulakan semula kelas-kelas pengajaran khusus yang biasa dan kemudian kelas-kelas ini menjadi lebih tersusun dan berterusan sehingga akhir hayatnya.

Kaedah Mengajar

Pelajaran yang diajarnya terbahagi kepada dua kategori: khusus dan umum. Pelajaran khusus berlangsung di biliknya di Dar al-Hadith, di mana pelajar dari pelbagai latar belakang, status, dan usia akan datang menuntut ilmu. Ada yang terdiri daripada ulama dan tokoh masyarakat, sementara yang lain adalah generasi muda. Dalam satu sesi pengajaran, jumlah pelajar boleh berbeza-beza, dari dua atau tiga orang hingga sepuluh orang, dan kadang-kadang hanya seorang sahaja. Pelajar datang dan pergi dalam kumpulan yang berbeza, bermula selepas waktu dhuha hingga selepas waktu asar.

Kaedah pengajaran beliau adalah dengan membiarkan pelajar membaca kitab yang sedang dipelajari, walaupun kadangkala beliau sendiri juga membaca. Setiap kali pelajar selesai membaca sesuatu permasalahan atau isu, beliau akan mengulanginya, menjelaskan, dan menyelesaikan permasalahan yang timbul. Beliau akan memberikan penjelasan yang lebih luas dan mendalam atau ringkas dan padat, bergantung kepada situasi. Kadangkala, beliau akan bertanya kepada pelajar tentang apa yang difahami, dan jika mendapati ada yang tidak faham atau diam kerana malu untuk menjawab, beliau akan meminta pelajar untuk mengulangi penjelasan.

Kadangkala, beliau berpura-pura seolah-olah tidak memahami sesuatu permasalahan dan berkata: "Saya tidak jelas perkara ini." Kemudian, beliau akan meminta sebuah kitab atau rujukan yang berkaitan untuk menjelaskan isu tersebut. Beliau akan mengambil kitab itu dengan pantas dari sisinya atau dari atas salah satu rak, lalu membaca bahagian yang berkaitan dengan perbincangan. Sebelum sesi pengajaran bermula, beliau akan menyediakan kitab-kitab berkaitan sebagai rujukan.

Pelajaran khusus yang diajarnya meliputi pelbagai bidang, antaranya hadis, tafsir, ilmu mustalah hadis, usul, tauhid, mantik, ilmu bahasa Arab, dan lain-lain. Antara kitab-kitab yang sering beliau ajarkan termasuk:

1 - Kutub Sittah dan syarahnya.

2 - Kanz al-‘Ummal.

3 - Taisir al-Wusul.

4 - Syarah Nukhbah al-Fikar.

 5 - Tafsir al-Naysaburi.

6 - Tafsir Al-Baidawi.

7 - Al-Kashaf oleh al-Zamakhsyari.

8 - Syarah al-Sanusiyyah al-Kubra.

9 - Syarah al--Sanusiyyah al-Sughra.

10 - Hashiyyah al-Amir ‘Ala al-Jauharah.

11 - Syarah al-Bajuri ‘Ala al-Jauharah.

12 - Syarah al-'Aqaid al-Nasafiyyah.

13 - Syarah Jam’u al-Jawami'.

14 - Syarah-syarah kitab al-Tahrir.

15 - Al-Sirajiyyah (Ilmu faraid) serta syarah-syarahnya.

16 - Al-Zawajir karya Ibnu Hajar al-Haitami berkenaan dosa-dosa besar.

17 - Syarah Mishkat al-Masabih oleh Mulla Ali al-Qari.

18 - Syarah al-Syifa' oleh Mulla Ali al-Qari.

19 - Syarah al-Bajuri ‘Ala al-Syamail.

20 - Syarah Ihya’ Ulumiddin.

21 - Al-Risalah al-Qusyairiyyah.

22 - Syarah al-Hikam al-‘Ataiyyah oleh Ibnu ‘Ajibah.

23 - Syarah al-Manzumah al-Baiquniyyah.

24 - Al-‘Uhud al-Sughra oleh al-Sya’rani.

25 - Al-‘Uhud al-Kubra oleh al-Sya’rani.

26 - Al-Minan oleh al-Sya’rani.

27 - Al-Hidayah oleh al-Marghinani dalam fiqh Hanafi.

28 - Fath al-Qadir oleh Ibnu Humam dalam fiqh Hanafi.

29 - Syarah al-Talkhis oleh At-Taftazani.

30 - Syarah al-Kafiyah oleh Ibnu Al-Hajib.

31 - Syarah Khulasat al-Hisab oleh Bahauddin Al-‘Amili.

32 - Usul Euclid dalam bidang geometri.

Antara kitab-kitab yang jarang diajarkan tetapi diajarkan oleh beliau dan beliau tempah kitab tersebut dari para pedagang di Istanbul untuk diajarkan kepada pelajar asing, ialah:

1 - Hasyiah Al-Izmiri ala Al-Mir’ah

2 – Syarah al-Talwih ‘Ala al-Taudhih bersama hashiyyahnya.

3 - Al-Mutawwal dan al-Atwal, keduanya syarah kepada Talkhis Miftah al-‘Ulum.

4 – Hashiyyah al-Khayali Wa ‘Isamuddin al-Kastalli ‘Ala Syarah al-‘Aqaid al-Nasafiyyah.

5 – Syarah al-Kafawi ‘Ala Al-Wadh’iyyah.

6 – Syarah Qutbuddin al-Razi 'Ala al-Syamsiyyah bersama  hashiyyahnya.

7 – Hashiyyah ‘Ala Mathali’ al-Anzar.

8 - Syarah Hikmah al-Isyraq.

Mengajar Ilmu Sains Dan Matematik

Selain mengajarkan ilmu-ilmu agama dan syariah, beliau juga mengajarkan ilmu-ilmu sains alam (ilmu kauniah) seperti matematik dalam pelbagai cabangnya, bermula dari operasi asas pengiraan hingga teori-teori geometri, termasuk persamaan algebra. Beliau juga mengajarkan ilmu falak (astronomi), kimia, dan lain-lain. Untuk memudahkan pemahaman dan penjelasan, beliau menggunakan alat bantu seperti kon, prisma, piramid, dan sebagainya.

Pengajaran beliau bukanlah pengajaran biasa dan beliau tidak sekadar menyampaikan sesuatu permasalahan secara langsung. Sebaliknya, beliau akan menyampaikan teori terlebih dahulu, lalu meminta pelajar melukiskan bentuknya di atas kertas sekiranya teori itu memerlukan ilustrasi. Setelah itu, beliau akan menerangkan bukti-bukti bagi teori tersebut dan para pelajar akan mengaplikasikan bukti itu pada lukisan mereka. Kadangkala, pelajar akan mengemukakan persoalan atau keraguan terhadap penyelesaian tersebut dan beliau akan mendengar, berbincang, dan menerima pandangan mereka. Malah, beliau kadangkala ragu untuk menerima apa yang ditulis dalam kitab rujukan, lalu beliau akan mengkajinya dengan mendalam sehingga mencapai satu keputusan yang diyakininya. Demikian jugalah pendekatan beliau terhadap semua ilmu sains alam (ilmu kauniah).

Beliau kerap menguji pemahaman pelajarnya dengan memberikan mereka soalan-soalan dalam bidang aritmetik atau algebra yang diambil daripada  manuskrip lama yang dimilikinya. Jika para pelajar melakukan kesilapan, beliau akan berdiskusi dengan mereka dan membimbing mereka kembali kepada jawapan yang betul.

Beliau juga sangat menggalakkan pembelajaran ilmu-ilmu moden dan baru termasuk sains, sedangkan pada waktu itu dunia Islam masih memandang curiga kepada apa sahaja yang datang dari Eropah, malah ada yang menganggapnya sebagai sesuatu yang membawa kekufuran. Atas sebab itu, beliau sering mengunjungi sekolah-sekolah rasmi, menghadiri beberapa kelas seperti fizik dan falsafah, berbincang dengan para guru, dan bertanya kepada pelajar.

Beliau memandang bahawa perjalanan ke Barat untuk menuntut ilmu yang bermanfaat bagi umat Islam adalah suatu kewajiban. Baginya, menyebarkan dakwah Islam di Eropah juga adalah satu kewajiban. Oleh itu, beliau mendorong jihad di samping menggalakkan pembelajaran bahasa asing.

Beliau sangat fleksibel dan terbuka dalam perbincangan bersama para pelajar, malah juga terhadap dirinya sendiri. Beliau mendengar pandangan mereka dengan penuh perhatian, disertai pemahaman yang luas, analisis yang mendalam, serta pemikiran logik yang tajam dan penuh pertimbangan. Contohnya, apabila para pelajarnya memberitahunya bahawa air bukanlah suatu unsur yang tunggal seperti yang dipercayai oleh para ilmuwan terdahulu, tetapi sebenarnya terdiri daripada dua unsur yang berbeza, beliau menerima maklumat tersebut dengan penuh perhatian. Beliau kemudian bertanya soalan-soalan seperti seorang ilmuwan yang bijaksana, tanpa mempedulikan dari mana datangnya ilmu baru itu, tetapi lebih mementingkan kebenaran.

Beliau memiliki koleksi berharga berupa kitab-kitab manuskrip dan bercetak dalam bidang aritmetik, geometri, dan algebra yang sangat jarang ditemui. Namun, beliau tidak memiliki banyak kitab moden dan tidak terdedah dengan kitab terjemahan, kecuali dalam bidang matematik. Antara kitab yang pernah dipelajarinya ialah Handasah Jandar dan Kasyf al-Sir al-Masun fi Tatbiq al-Handasah Ala al-Funun. Yang menakjubkan, dalam semua bidang yang diajarnya, beliau adalah gurunya sendiri, iaitu beliau belajar secara sendiri.

Kelas Umum Di Masjid

Adapun pengajarannya melalui kelas umum yang disampaikan kepada khalayak ramai, baik dari golongan awam mahupun golongan elit. Beliau memulakan kelas umum ini di Masjid al-Sadat di Pasar Medhat Pasha. Beliau akan membuka kelas dengan membaca sebuah hadis daripada Sahih al-Bukhari, kemudian menjelaskannya secara mendalam, menyentuh semua aspek yang berkaitan dengannya, termasuk ilmu-ilmu lain yang berkaitan. Gaya penyampaiannya sangat indah, memikat, dan menarik perhatian.

Apabila masjid tersebut tidak lagi dapat menampung jumlah hadirin yang semakin ramai, beliau berpindah ke Masjid Sinan Pasha. Di masjid ini, beliau mengadakan dua kelas setiap minggu, iaitu pada malam Ahad dan malam Khamis, di antara waktu Maghrib dan Isyak.

Pada tahun 1298H, beliau telah diberi tanggungjawab untuk mengajar hadis di Masjid Umawi (Masjid Agung Damsyik) pada zaman pemerintahan gabenor Uthmaniyyah, Medhat Pasha. Kelas pengajaran pertamanya dimulakan dengan sebuah majlis perasmian yang dihadiri oleh para ulama terkemuka, pegawai kerajaan, termasuk gabenor, serta orang-orang penting yang lain.

Beliau memulakan pengajaran dengan hadis pertama daripada Sahih al-Bukhari. Penjelasannya begitu hebat sehingga menarik perhatian semua yang hadir dan memukau hati mereka. Dalam penyampaiannya, beliau menyentuh hampir semua cabang ilmu, sama ada ilmu naqliyah (ilmu bersumberkan wahyu) mahupun aqliyah (ilmu rasional), tanpa merujuk kepada sebarang kitab atau nota. Beliau berbicara dengan kefasihan bahasa, gaya penyampaian yang indah, dan penjelasan yang mudah difahami. Suaranya lantang dan jelas sehingga semua yang hadir dapat mendengarnya, malah dikatakan sesiapa yang berada di pintu masuk masjid yang luas itu juga dapat mendengar suaranya. Beliau terus mengajar dengan cara ini sehingga akhir hayatnya.

Setiap kelasnya diakhiri dengan doa untuk kebaikan umat dan agar pemimpin-pemimpin negara diberi petunjuk ke arah kebaikan. Kelas ini diadakan di bawah Kubah al-Nasr yang terkenal, setiap hari Jumaat selepas solat Jumaat sehingga masuk waktu azan Asar.

Kelas pengajaran umum beliau, walaupun merangkumi pelbagai topik dan sering menyentuh hal-hal sampingan, sentiasa mempunyai susunan yang teratur, idea-idea yang saling berkait, dan kesatuan tema yang jelas. Tiada perbincangan yang berselerak atau keluar daripada tajuk utama. Syeikh Rashid Rida pernah menggambarkan beliau sebagai ‘ensiklopedia berjalan’.

Beliau memilih topik pengajaran yang berkaitan dengan keadaan masyarakat pada zamannya dan sering menyentuh perkara-perkara yang dirasakan penting atau perlu diberi perhatian. Beliau memerhatikan wajah-wajah semua yang hadir, menoleh ke kanan, kiri, dan belakang, untuk memastikan topik yang dipilih sesuai dengan keadaan dan keperluan para hadirin, berdasarkan firasatnya yang tajam. Apabila terlihat ada pemimpin atau pegawai kerajaan dalam majlis, beliau menggunakan pendekatan memberi peringatan dan ancaman (tarhib) agar hati mereka menjadi khusyuk. Setelah itu, beliau mengisinya dengan harapan dan dorongan (targhib), tidak meninggalkan para pendengar kecuali setelah berjaya menghilangkan hawa nafsu dan keinginan duniawi daripada hati mereka.

Beberapa kali pakar dari pelbagai bidang seperti doktor, ahli matematik, saintis, peguam, dan ahli falsafah yang hadir dalam majlisnya merasa kagum. Ketika beliau menyentuh perkara-perkara berkaitan bidang kepakaran mereka, penjelasannya sering melebihi pengetahuan mereka, sehingga mereka merasa segan dan tunduk kepada kehebatan ilmunya. Keupayaan beliau untuk mendalami bidang-bidang yang mereka kuasai membuatkan mereka terdiam dengan penuh rasa hormat.

Beliau memperuntukkan waktu untuk pelajar ilmu dan para ulama dengan mengadakan kelas-kelas umum yang diadakan di rumahnya selepas solat Maghrib hingga sedikit selepas waktu solat Isyak. Dalam kelas tersebut, biasanya hadir lebih daripada seratus orang yang berkumpul di sebuah dewan yang telah disediakan khas untuk tujuan itu. Apabila tiba waktu pengajian, beliau akan masuk dan mengambil tempat duduknya di sebelah pintu tanpa ada seorang pun yang bangun untuk menghormatinya atau menyambutnya selain daripada menjawab salamnya.

Kemudian, salah seorang daripada tiga ulama yang rapat dengannya, iaitu Syeikh Arif al-Duwaji, Syeikh Arif Juwaijati, dan Syeikh Rashid al-Qutli, yang dikenali sebagai mu’idin (pembantu pembaca), akan memulakan bacaan. Pembantu pembaca akan terus membaca tanpa berhenti sehingga beliau memberi isyarat untuk berhenti atau timbul satu persoalan sama ada daripada dirinya sendiri atau daripada salah seorang pendengar. Maka pembaca akan berhenti, dan beliau akan menjawab sama ada secara ringkas atau panjang lebar bergantung kepada keadaan.

Kadang-kadang soalan datang bertubi-tubi dan para hadirin akan mengambil peluang ketika beliau dalam suasana yang terbuka untuk bertanya, lalu beliau menjawab. Namun, ada kalanya beliau mengabaikan sebahagian soalan atau berkata, "Saya tidak tahu." Pengajian yang beliau kendalikan ini mengambil seluruh waktunya sehingga dikatakan bahawa saudaranya, Syeikh Ahmad Bahauddin, yang menguruskan hal-hal rumah tangganya, membolehkan beliau fokus sepenuhnya kepada pengajaran.

Ketika beliau menunaikan haji yang pertama pada tahun 1318H, para ulama di Mekah al-Mukarramah mengambil ilmu daripadanya. Ramai yang berkumpul bersamanya, khususnya daripada kalangan orang India, untuk mempelajari beberapa kitab hadis daripadanya. Ketika beliau menziarahi Nabi dalam haji terakhirnya, orang ramai datang kepadanya secara beramai-ramai sehingga tidak ada seorang pun ulama atau pelajar ilmu di Madinah al-Munawwarah yang tidak mengambil ilmu daripadanya atau meminta ijazah daripadanya.

Bagi beliau, ilmu adalah satu amanah. Beliau tidak akan meriwayatkan sesuatu kecuali setelah memastikan kesahihan sandarannya, tidak meriwayatkan sebuah hadis kecuali dengan sanadnya, dan tidak mengucapkan sesuatu perkataan melainkan beliau menyandarkan kepada pengucapnya.

Pendidik dan Pembimbing Sejati

Beliau adalah seorang pendidik yang beradab dalam mendidik, serta mempunyai cara tersendiri dalam melakukannya. Beliau membimbing orang ramai kepada kebaikan dengan cara-cara khas yang berlandaskan kebijaksanaan, menghindari kekerasan, dan berada di antara teguran secara kiasan dan teguran secara langsung. Beliau tidak pernah berhadapan dengan seseorang dengan cara yang tidak disukai, malah beliau menunggu peluang dan masa yang sesuai, membiarkan masa menjalankan peranannya dalam mendidik jiwa. Beliau juga memberikan contoh teladan yang baik kepada orang lain melalui dirinya sendiri.

Salah satu peristiwa yang menarik dalam nasihat dan pengajarannya — yang jarang berlaku — adalah ketika beliau pernah memanggil salah seorang muridnya, seorang lelaki tua berusia enam puluhan yang berjanggut putih dan berserban besar, lalu berkata kepadanya: "Pergilah ke tempat pelacuran dan tanyalah tentang wanita tertua yang menguruskan pelacur-pelacur di sana, kemudian berikan kepadanya sepuluh keping wang emas ini dan katakan kepadanya: Syeikh meminta kamu untuk mengarahkan semua gadis di sana supaya mandi, kemudian berikan setiap seorang daripada mereka sekeping wang emas dan mintalah mereka berdoa untuk Syeikh." Muridnya itu pun melakukan apa yang diminta, walaupun dalam keadaan serba salah dan kebingungan. Sewaktu dia keluar dari tempat itu, dia mendengar tangisan mereka. Dikatakan bahawa ramai di antara mereka meninggalkan pekerjaan yang hina itu dan bertaubat dengan penuh keinsafan.

Antara kebijaksanaan didikan beliau adalah perhatiannya terhadap golongan muda. Beliau menggalakkan mereka yang dilihat berpotensi dalam bidang ilmu, sering menunjukkan kelembutan kepada mereka, memberikan ruang kepada mereka apabila mereka masuk, dan memberi isyarat kepada orang di sekelilingnya untuk menghormati mereka serta mendekatkan mereka dalam majlis. Beliau juga menasihatkan agar mereka diberi layanan yang baik, menunjukkan kasih sayang dan perhatian terhadap mereka, serta menjelaskan kepada mereka tentang kelebihan golongan muda yang soleh. Oleh itu, mereka menyayanginya, berkumpul di sekelilingnya, dan sentiasa menghadiri majlis-majlis ilmunya.

Beliau mengamalkan sabda Nabi: "Bersikaplah lembut kepada orang yang kamu ajar dan kepada orang yang kamu pelajari daripadanya, dan janganlah kamu menjadi ulama yang sombong sehingga kejahilan kamu mengalahkan ilmumu." Para pemuda di dalam kelasnya aktif dan bersemangat, tidak malu atau takut untuk meminta penjelasan. Mereka bertanya, dan beliau menjawab dengan dada yang lapang, tanpa teragak-agak atau rasa jemu. Beliau tidak pernah mengasari atau menghina pelajar, walaupun mereka lambat memahami atau melakukan kesilapan. Sebaliknya, beliau menasihati mereka dengan lembut. Jika ada yang tidak hadir secara tetap, beliau akan mengingatkan tentang nilai masa, kepentingan pelajaran, dan memperingatkan mereka agar tidak mensia-siakan peluang.

Majlisnya Dihadiri Mufti Mesir

Dikisahkan bahawa suatu ketika, Mufti Mesir, Syeikh Muhammad Bakhit Al-Muti’i, yang merupakan seorang ulama besar dalam ilmu usul, menghadiri majlis pengajaran beliau. Pada mulanya, Syeikh Bakhit duduk dengan santai, seolah-olah enggan menunjukkan dirinya sebagai salah seorang pelajar dalam majlis itu. Namun, apabila beliau mula berbicara dan memberikan penjelasan yang mendalam, Syeikh Bakhit mula memperkemaskan duduknya, mengelokkan jubahnya dan akhirnya duduk bersimpuh di atas kedua lututnya hingga akhir pengajaran.

Selepas majlis selesai, Syeikh Bakhit mengekorinya untuk menyampaikan penghormatan kepadanya. Ketika keluar dari masjid, Syeikh Bakhit berkata kepada beliau: "Wahai syeikh kami, anda ini tersembunyi di Syam (Syria)." Kemudian beliau berpaling kepada orang ramai dan berkata: "Kalau beliau berada di Mesir, mereka akan mengusungnya di atas bahu dan tidak akan membiarkannya berjalan dengan kakinya."

Berkahwin

Pada tahun 1295H, beliau berkahwin dengan Sayyidah Ruqayyah yang merupakan anak perempuan al-Arif Billah Syeikh Muhyiddin al-Ani dan dikurniakan lapan orang anak; dua lelaki, yang sulung bernama Ibrahim 'Isamuddin, seorang yang mengumpulkan ilmu, kesolehan, dan kepintaran, tetapi meninggal dunia semasa hayat ayahnya, manakala yang kedua ialah Syeikh Tajuddin. Beliau juga mempunyai enam anak perempuan: Hajjah Asma', Hajjah Bahiyah, Hajjah Aisyah, Hajjah Syafiqah, Hajjah Salma, dan Hajjah Sarah.

Pakaian dan Penampilannya

Beliau mempunyai tubuh yang sederhana, kurus, berambut perang, dahinya luas, berjanggut nipis, pipinya kurus, wajahnya bulat dan terdapat tanda sujud di dahinya. Matanya berwarna biru, wajahnya bercahaya, dipenuhi dengan aura kewibawaan dan kecerdasan, berkulit putih dan lembut sehinggakan dikatakan tangannya selembut sutera dan seputih perak.

Beliau memakai pakaian yang baik dan bersih, tetapi tidak memakai pakaian yang membezakannya daripada orang lain. Beliau memakai jubah kapas putih yang terbelah di tengah dan dihiasi dengan garisan biru, yang dipanggil oleh orang Damsyik sebagai ‘al-saya’ atau ‘al-dima’. Beliau membiarkannya terbuka dan tidak mengancingkannya di leher, supaya beliau boleh meletakkan sapu tangan di dalamnya. Beliau mengikat pinggangnya dengan tali pinggang lebar yang diperbuat daripada selendang biasa yang nipis. Di atas jubah itu, beliau memakai jubah labuh yang diperbuat daripada kain bulu hitam yang berkualiti. Kedua-dua jubah itu tidak melebihi separuh betisnya, kerana mengikut sunnah Nabi. Beliau memakai serban besar berwarna kuning bersulam yang dikenali di Syam sebagai ‘al-aghbani’, yang dililit di atas tarbus, tanpa kelihatan berlebihan. Beliau memakai stokin putih tebal dan kasut kuning yang sentiasa kelihatan bersih.

Keperibadiannya

Beliau seorang yang sangat bijak, berfikiran tajam dan mempunyai daya ingatan yang kuat. Beliau mudah mengingati semua peristiwa yang dialaminya serta mengingat orang yang pernah ditemuinya, walaupun jumlah mereka ramai, seolah-olah semuanya tercatat dalam ingatannya. Keadaan ini kekal sehingga akhir hayatnya.

Beliau juga memiliki tubuh yang kuat dan tidak pernah mengadu sakit, kecuali sekali semasa mudanya ketika diserang penyakit kuning dan sekali lagi sebelum wafatnya. Beliau tidak pernah menggunakan cermin mata dan suaranya tetap lantang. Langkahnya ringan dan beliau tidak menggunakan tongkat untuk berjalan. Apabila beliau menoleh, beliau akan menoleh dengan seluruh badannya.

Sebagaimana beliau seorang yang kuat fizikalnya dan tampan, beliau juga seorang yang kuat akhlaknya dan berbudi pekerti mulia. Beliau menjaga lidahnya daripada berkata dusta dan sentiasa berkata benar. Beliau tidak takut celaan orang dalam menegakkan kebenaran, menjauhi sikap bermuka-muka dan menyanjung berlebihan. Beliau seorang yang pendiam, sering berdiam diri dan berfikir. Kata-katanya dalam sehari semalam boleh dihitung dengan jari. Beliau tidak akan bercakap melainkan untuk mengajar dan memberi nasihat, kecuali jika keadaan benar-benar memerlukan.

Kata-kata yang paling keras yang pernah diucapkannya ketika marah ialah: La hawla wa la quwwata illa billah dan diikuti dengan soalan ringkas yang menunjukkan ketidaksetujuannya. Beliau tidak pernah diketahui bersumpah dalam keadaan marah atau memukul kanak-kanak, atau bercakap dengan seseorang dengan kata-kata yang menyakitkan hati.

Majlisnya bersih daripada ghibah (mengumpat) dan namimah (mengadu domba). Jika ada di antara hadirin yang mula menyebut tentang orang yang tidak hadir ketika itu, beliau akan segera menegahnya dengan tegas dan memarahinya.

Beliau seorang yang warak dan sangat berhati-hati. Beliau jarang sekali memberikan fatwa tentang hukum fiqh, terutamanya berkaitan muamalat, kecuali dalam keadaan yang sangat jarang berlaku. Sebaliknya, beliau akan menunjukkan orang yang bertanya kepadanya kepada kitab atau kepada salah seorang muridnya.

Beliau tidak menganggap dirinya lebih baik daripada orang lain dari segi ilmu atau akhlak. Beliau pernah berkata: "Tawaduk itu ialah apabila kamu melihat dirimu lebih rendah daripada setiap orang yang duduk bersamamu." Beliau melarang sesiapa yang memujinya di hadapannya. Jika seseorang mengadu kepadanya tentang keadaannya yang buruk, beliau akan berkata kepadanya: "Bersyukurlah kepada Allah Taala kerana kamu tidak menjadi seperti diriku."

Beliau menghiburkan orang-orang fakir dan miskin, menziarahi mereka kadangkala, bertanya khabar tentang keadaan mereka, berdiri untuk mereka, dan meminta mereka mendoakannya. Beliau menziarahi sekolah kanak-kanak, mengusap kepala anak-anak yatim, meminta mereka dan guru-guru mereka mendoakannya dan memuliakan mereka pada hari-hari raya serta menghiburkan mereka. Beliau menziarahi penjara dan menasihati para banduan, menasihati mereka dengan cara yang baik, dan menyeru orang yang dizalimi di antara mereka untuk bersabar.

Kerana sifat tawaduknya, beliau tidak pernah menjadi imam solat, dan beliau akan bermakmum kepada muridnya yang paling muda. Beliau memadamkan namanya daripada kitab-kitab dan syarahan-syarahan yang ditinggalkannya apabila diterbitkan supaya orang ramai dapat memanfaatkannya. Beliau tidak suka duduk di hadapan majlis, sebaliknya duduk berhampiran pintu bilik. Beliau meminta doa daripada setiap orang, sama ada Muslim atau bukan Muslim, kecil atau besar, lelaki atau wanita.

Beliau berkata: "Pintu yang paling dekat untuk sampai kepada Allah Taala ialah tawaduk." Beliau juga berkata: "Sesiapa yang melihat dirinya lebih baik daripada orang lain maka dia tidak terlepas daripada sifat takbur." Oleh itu, beliau tidak membenarkan sesiapa pun mencium tangannya walaupun para pelajar dan pengikutnya sangat ingin menciumnya dan walaupun amalan mencium tangan itu lazim pada zaman itu, daripada yang muda kepada yang tua, bahkan sesama adik-beradik, apatah lagi mencium tangan ayah, ibu, dan para syeikh.

Antara sifat tawaduknya ialah beliau melarang orang ramai berdiri untuknya dan akan marah jika mereka melakukannya. Beliau sendiri juga jarang berdiri untuk orang lain, kecuali jika orang yang masuk menemuinya itu daripada Ahlul Bait (keturunan Nabi) atau orang yang mempunyai kelebihan dalam agama.

Beliau juga seorang yang mempunyai semangat yang tinggi dan tidak membenarkan sesiapa pun berkhidmat untuknya. Sepanjang hidupnya beliau tidak meminta bantuan daripada sesiapa, bahkan beliau tidak pernah menggunakan tongkat..

Beliau mengambil pendekatan yang tegas dalam urusan dirinya, tetapi menganjurkan orang lain untuk mengambil kemudahan (rukhsah) dalam agama. Beliau bersungguh-sungguh dalam berwuduk pada musim sejuk dan tidak pernah menyapu khuf (sarung kaki kulit) sama sekali. Beliau akan memecahkan ais yang terkumpul di kolam rumahnya dan berwuduk dengannya. Apabila beliau semakin tua, air wuduknya akan disediakan dengan dipanaskan di atas pemanas.

Beliau seorang yang sabar menanggung musibah dan kehidupan keluarganya tidak sunyi daripada kedukaan. Anaknya, 'Isamuddin meninggal dunia pada tahun 1335H. Beliau mengharapkan pahala kematian anaknya itu di sisi Allah dan tidak kelihatan daripadanya melainkan air mata yang mengalir senyap diiringi senyuman yang terpancar di wajahnya. Walaupun beliau sakit pada penghujung hayatnya, beliau tidak meninggalkan pengajian dan ibadah. Beliau banyak berzikir kepada Allah dan berselawat ke atas Nabi-Nya berkali-kali. Beliau menyibukkan dirinya dengan ilmu dan zikir dalam masa yang sama dan dia berharap agar dia mempunyai lebih banyak masa untuk menambahkan ilmu dan mendekatkan diri kepada Allah.

Beliau seorang yang bersih dari segi pakaian, makanan dan tempat duduknya dan mungkin bahkan kadang-kadang terlalu mementingkannya. Seluruh keluarganya mengikut jejak langkahnya dalam menjaga kebersihan.

Beliau seorang yang zuhud. Dunia datang kepadanya tetapi beliau menjauhinya. Ayahnya meninggalkan harta yang banyak untuknya dan jika beliau mahu hidup mewah, beliau boleh mendapatkan apa sahaja yang dia mahukan.

Beliau menjauhi jawatan, pangkat dan kemasyhuran. Beliau enggan menziarahi Maharaja Rusia terakhir, Tsar Nicholasdan juga enggan meminta maaf kerana tidak dapat memenuhi jemputan Sultan Abdul Hamid dan Sultan Rashad. Beliau tidak menziarahi pemerintah, bahkan merekalah yang menziarahinya. Jika beliau perlu menemui mereka untuk kepentingan umum atau untuk permintaan tertentu, beliau akan menghantar salah seorang muridnya untuk menyampaikan suratnya dan mereka akan menerimanya dengan penuh hormat dan diterima baik.

Pernah suatu hari, seorang lelaki Kristian datang kepadanya di Dar al-Hadith dalam keadaan cemas. Anaknya telah melarikan diri daripada tentera dan dijatuhi hukuman mati. Beliau kemudian menulis surat kepada Jamal Pasha, yang kemudiannya mengarahkan pembebasan semua kes yang serupa. Oleh itu, beliau menjadi tempat perlindungan bagi setiap orang yang memerlukan dan dalam kesusahan.

Beliau berasa keberatan untuk menerima hadiah dan jika beliau terpaksa menerimanya, beliau akan membalasnya dengan pemberian yang lebih banyak. Beliau seorang yang pemurah dan sangat memuliakan tetamunya. Tidak ada seorang pun yang meminta sesuatu daripadanya melainkan beliau akan memberikannya. Jika beliau merasakan seseorang itu memerlukan sesuatu tetapi tidak menyatakannya, beliau akan menunggu peluang untuk bersendirian dengannya dan memberikannya. Tidak pernah diriwayatkan bahawa beliau mengumpul harta dan menyimpannya, bahkan beliau mempunyai sedekah tersembunyi yang hanya diketahui oleh sebilangan kecil muridnya yang paling setia, yang beliau hantar kepada mereka yang berhak menerimanya melalui muridnya.

Beliau bercakap dengan sederhana bersama orang-orang biasa. Suatu hari, seorang petani dari Hauran masuk menemuinya di Dar al-Hadith ketika murid-muridnya berada di sisinya. Setelah memberi salam kepadanya, petani itu berkata: "Saya ada seorang isteri." Beliau lalu berkata: "Semoga Allah memberkatimu melaluinya." Petani itu berkata: "Alangkah baiknya jika tuan meletakkan tangan tuan yang berkat ke atasnya dan membacakan sesuatu untuknya, kerana dia telah bersama saya selama sekian tahun dan dia belum melahirkan anak untuk saya." Beliau berkata sambil bergurau: "Adakah kamu akan menjemput kami ke kampung kamu?" Lelaki itu tersenyum dan wajahnya berseri-seri, lalu berkata: "Selamat datang sebagai tetamu saya selama tiga hari." Beliau berkata sambil ketawa: "Tiga hari sahaja?" Lelaki itu berkata: "Tinggallah bersama kami selama mana yang tuan mahukan." Kemudian isterinya masuk dan beliau meruqyahnya, sesuatu yang jarang dia lakukan, dan petani itu keluar dengan gembira.

Beliau di rumahnya seperti yang dikatakan oleh Rasulullah: "Sebaik-baik kamu adalah yang terbaik kepada keluarganya dan aku adalah yang terbaik kepada keluargaku.” Beliau membimbing mereka kepada kebaikan dengan cara yang baik. Beliau tidak memukul, tidak mencaci dan tidak mendoakan keburukan. Jika dia marah tentang sesuatu, beliau akan mengerutkan dahinya atau memberi peringatan dengan ungkapan yang singkat atau mengucapkan "La hawla wala quwwata illa billah". Kadangkala dia akan menjelaskan sebab kemarahannya dan menerangkan pandangan syariat tentang perkara itu, semuanya dengan kata-kata yang ringkas.

Keluarganya, baik yang tua mahupun yang muda, menyayanginya, menghormatinya, dan patuh kepada perintahnya. Mereka mengetahui apa yang menyenangkan hatinya dan takut akan kemarahannya. Beliau makan daripada apa yang disukai oleh ahli keluarganya, melapangkan mereka dalam keperluan, dan memenuhi permintaan mereka, sama ada makanan, manisan, atau yang lain, sebagai mengamalkan sunnah Rasulullah yang bersabda:

"Sesungguhnya dinar yang paling utama ialah dinar yang dibelanjakan oleh seseorang untuk keluarganya, atau untuk tunggangannya, atau di jalan Allah, atau untuk sahabat-sahabatnya di jalan Allah."

Beliau adalah contoh terbaik dalam memuliakan keluarganya. Beliau menyambung silaturahim, menjaga hak susuan, tidak melupakan sahabat dan kenalan lamanya, malah kadang-kadang menziarahi orang bukan Islam. Beliau banyak menunjukkan kasih sayang kepada semua orang, membawa kegembiraan ke dalam hati mereka, dan mengambil berat tentang urusan mereka.

Beliau melayani setiap orang sesuai dengan keadaannya, bersikap bijaksana dengan meletakkan sesuatu pada tempatnya. Beliau memberikan hak kepada setiap majlis dan orang yang menghadirinya, serta memberikan mereka tempat yang sesuai.

Dengan para pemimpin, beliau memberikan nasihat secara berterus-terang. Dengan orang miskin, beliau bersikap rendah hati dan lembut. Dengan orang kenamaan, beliau memberikan penghormatan dan bercakap tentang perkara yang membawa kebaikan kepada negara dan kepentingan umum, sambil menawarkan bantuan bila diperlukan. Dengan orang tua, beliau menunjukkan penghormatan dan memuliakan mereka. Dengan golongan muda, beliau menunjukkan kasih sayang dan mendekati mereka. Dengan orang bukan Islam, beliau bersikap lembut dan menjelaskan keindahan Islam serta akhlak Nabi dan para sahabatnya.

Beliau seorang yang berhati mulia, sentiasa bersangka baik terhadap orang lain dan sering mencari kemaafan untuk mereka. Beliau berpendapat bahawa jika seorang Muslim mengetahui dosa seseorang, kemudian orang itu pergi dari pandangannya, maka dia harus menganggap orang itu telah bertaubat dan keadaannya telah menjadi baik. Dengan itu, dia akan menghormati orang itu dalam hatinya dan tidak merendahkannya. Begitulah keadaannya, beliau sentiasa bersangka baik kepada Allah Taala.

Ada sebuah kisah terkenal mengenai beliau:

Ketika beliau dalam perjalanan haji menaiki kereta api, tiba-tiba kereta api itu berhenti di tengah padang pasir kerana sesuatu hal. Orang ramai pun turun dan mula menunaikan solat, dan beliau juga turun. Tidak lama kemudian, kereta api itu berbunyi menandakan ia akan bergerak, maka orang ramai pun menghentikan solat mereka dan mengejar kereta api yang mula bergerak perlahan. Tetapi beliau tetap dalam keadaannya yang sedang solat. Salah seorang yang menyayanginya berasa bimbang, lalu dia pergi kepada seorang pegawai besar yang mengiringi rombongan haji itu. Pegawai itu pun mengambil berat tentang perkara itu dan segera mengarahkan kereta api itu untuk berpatah balik. Apabila kereta api itu kembali, beliau masih dalam solatnya dan tidak menghiraukan apa yang telah berlaku.

Wajahnya sentiasa berseri-seri, beliau akan memulakan salam dan dihiasi dengan senyuman mesra selagi mana beliau tidak memikirkan tentang kehancuran dunia dan kedahsyatan akhirat atau ketika sedih atau untuk mendidik orang yang melampaui batas.

Beliau mengikut adat resam orang-orang pada zamannya, iaitu apa yang baik daripadanya, tetapi dia membebaskan dirinya daripada tabiat harian orang ramai yang membuang masa seperti minum teh dan kopi serta mendengar perbualan kosong. Beliau jarang menghadiri jamuan dan jemputan, dia meminta diri untuk tidak hadir majlis yang bertujuan bermegah-megah dan jika menghadiri sekadar untuk beradab dan menjaga hati. Beliau hanya makan sedikit kemudian berhenti. Beliau berpuasa sepanjang tahun kecuali pada hari-hari yang diharamkan.

Beliau tidak pernah mencela sesiapa pun dan tidak pernah mencela makanan, malahan beliau mendoakan kebaikan dan keberkatan kepada tuan rumah. Beliau tidak mengidamkan apa-apa jenis makanan dan tidak membenci apa-apa jenis makanan. Di rumahnya, beliau makan daripada makanan terbaik yang dimakan orang ramai dengan kuantiti yang sedikit. Beliau menggemari buah-buahan dan sayur-sayuran segar mengikut musimnya dan menjelaskan bahawa nikmat ini dicipta untuk dimanfaatkan dengan sewajarnya.

Beliau prihatin terhadap dunia Islam, menulis kepada raja-raja dan pemimpin di sana sini menggesa mereka untuk berlaku adil, menegakkan kebenaran, dan memberi amaran tentang akibatnya. Sentiasa bersedih tentang keadaan umat Islam dan terkesan dengan kelalaian mereka dalam urusan agama.

Beliau seorang yang arif tentang Allah, menghayati unsur-unsur kesufian, menyelami rahsia ilmu tasawuf dengan teliti dan di hadapannya syeikh-syeikh sufi di Damsyik belajar seperti Syeikh Amin Suwaid, Syeikh Mustafa al-Shatti, Syeikh Arif al-Mahmalji, Syeikh Muhammad al-Mubarak, Syeikh Abdul Qadir al-Qassab, dan Syeikh Tawfiq al-Ayyubi. Beliau mendidik murid-muridnya dengan pemerhatian tanpa kata-kata. Hubungannya dengan Allah sangat mendalam dan ikhlas dan oleh kerana itu, oleh itu beliau memiliki firasat yang membenarkan hadis Nabi: "Takutlah pada firasat orang mukmin kerana dia melihat dengan cahaya Allah."

Beliau hidup pada penghujung era Uthmaniyyah, era Faisal, dan sebahagian tempoh penjajahan Perancis. Ia adalah waktu yang bergolak, di mana rakyat menderita akibat keadaan perang dunia pertama, termasuk kemiskinan, ketakutan, dan kelaparan. Di samping itu, muncul pula pelbagai masalah dan krisis akibat penjajahan. Beliau sentiasa bertanya tentang keadaan rakyat, harga keperluan asas mereka, serta kebimbangan dan masalah mereka. Beliau juga sering berhubung dengan para penguasa untuk membela rakyat daripada kezaliman dan penindasan.

Tidak Takut Kepada Pemerintah

Salah seorang pegawai Uthmaniyyah, Jamal Pasha (yang digelar Jamal Al-Saffah atau Jamal si Penumpah Darah), pernah cuba memperdayanya untuk mengeluarkan fatwa yang membenarkan hukuman mati ke atas beberapa tokoh nasionalis. Jamal bertanya kepadanya: "Apakah hukuman bagi seseorang yang mengkhianati umat Islam?" Namun, beliau memahami niat sebenar Jamal dan tidak memberikan sebarang fatwa, sebaliknya beliau menasihati Jamal agar menjauhi kezaliman dan penindasan. Beliau juga cuba memohon belas kasihan bagi para ‘Syuhada Bulan Mei’, tetapi usahanya tidak berhasil. Jamal, yang khuatir dengan kemarahan rakyat akibat hukuman tersebut, cuba mengelak dengan mengeluarkan penjelasan dan menerbitkan rekod perbicaraan (yang dikenali sebagai perbicaraan Aley).

Beliau amat sedih dengan kejadian tersebut. Beliau tidak makan selama beberapa hari dan mengalami demam selama kira-kira 40 hari. Ketika beliau sedikit sedar, beliau sering bertanya kepada mereka yang berada di sekelilingnya: "Adakah Jamal Pasha telah menggantung mereka? Adakah mereka telah dihukum mati?" Demamnya semakin teruk sehingga orang ramai bimbang akan kesihatannya.

Meniup Semangat Jihad Melawan Penjajah

Ketika Jeneral Gouraud tiba di Damsyik, beliau enggan bertemu dengannya. Beliau juga melarang rakyat daripada membayar cukai kepada penjajah Perancis atau berurusan dengan mereka. Dalam pengajarannya kepada orang ramai, beliau mengisytiharkan bahawa jihad adalah satu kewajipan.

Beliau mempersiapkan jiwa-jiwa rakyat untuk revolusi, dengan bergerak dari satu bandar ke bandar lain di Syria, menyeru mereka untuk berjihad sambil berkata dengan tegas: "Jihad adalah fardhu ain bagi sesiapa yang mampu menggunakan senjata." Tidak lama selepas kepulangannya, revolusi Syria tercetus di seluruh wilayah. Dengan itu, beliau menjadi bapa rohani kepada revolusi, para pejuang, dan mujahidin. Beliau sering bertemu dengan mereka dan memberikan arahan serta sokongan. Malah, dua tokoh pejuang terkenal, Syeikh Muhammad al-Ashmar dan Hassan al-Kharrat, bertemu dengannya setiap pagi di Dar al-Hadith untuk mendapatkan panduan. Beliau akan meletakkan tangannya di atas kepala mereka sambil berkata: "Sandarkan hati kalian kepada Allah dan jangan takut kepada sesiapa kecuali Allah."

Beliau turut membantu para pejuang dengan membekalkan mereka peluru dan keperluan melalui para muridnya. Hubungan antara beliau dan para pejuang diselaraskan oleh Syeikh Muhammad Al-Dairani, Syeikh Abdullah Al-Afghani dan seorang lagi individu bernama al-Haishi, yang menjadi penghubung utama antara beliau dan para pejuang. Setiap hari,  al-Haishi akan membawa berita terkini mengenai pertempuran di kawasan Ghouta Timur dan Ghouta Barat.

Perancis menyedari peranan besar yang dimainkan oleh beliau, lalu mereka menghantar laporan kepada Liga Bangsa-Bangsa (League of Nations) untuk mengadu tentang aktiviti para pejuang. Laporan ini turut disiarkan di akhbar-akhbar, bersama berita tentang perjalanannya ke bandar-bandar Syria.

Murid-Murid

Usia panjang yang dihabiskan oleh beliau dengan tekun dalam bidang ilmu dan pengajaran, serta keindahan akhlak beliau telah menarik orang ramai kepadanya, membuat mereka menyayanginya dan memberi kesan mendalam kepada mereka, khususnya para penuntut ilmu yang selalu bersamanya. 

Tiada seorang alim pun di Damsyik hari ini melainkan dia adalah salah seorang pelajarnya atau murid kepada pelajarnya, begitu juga di kebanyakan bandar di Syria. Beliau adalah syeikh kepada para ulama tanpa dipertikaikan lagi sehinggakan Abdul Razak al-Baitar dalam Hilyah al-Basyar menyebutkan bahawa yang menghadiri pengajiannya hampir mencapai seribu orang.

Antara murid-muridnya di Syam ialah: Jamaluddin al-Qasimi, Tahir al-Atasi, Amin Suwaid, Muhammad Raghib al-Tabbakh, Taufiq al-Sabbagh, Syeikh Abdul Qadir al-Qassab, Muhammad al-Mubarak, Ali al-Tantawi, Ali al-Daqar, Ridha al-Zaim, Taufiq al-Ayyubi, Abdul Muhsin al-Ustwani, Hassan Habannakah al-Maidani, Abdul Aziz 'Uyun al-Sud dan lain-lain.

Dari Haramain (Mekah dan Madinah) ialah: Abdullah bin Muhammad Ghazi, Umar Hamdan al-Mahrasi, Abdul Qadir al-Syalabi, Abdul Sattar al-Siddiqi, Hasan bin Muhammad al-Masyat, al-Habib Abu Bakar al-Habasyi, Muhammad Yasin al-Fadani, al-Syihab Ahmad al-Mukhalalati dan lain-lain.

Dari Mesir: Muhammad al-Hafiz al-Tijani.

Dari Maghribi: Sayyid Ahmad bin al-Siddiq al-Ghumari, saudaranya Sayyid Abdullah, saudaranya Sayyid Abdul Aziz, Syeikh Habibullah al-Syinqiti, Sayyid Muhammad al-Baqir bin Muhammad Abdul Kabir al-Kattani, Qadi Abdul Hafiz bin Muhammad al-Tahir al-Fasi, Sayyid Abdul Hayy bin al-Siddiq, Muhammad al-Madani bin al-Husni al-Hasani dan lain-lain.

Dari Indonesia: al-Habib Salim Aali Jindan Ba'alawi dan lain-lain.

Dari Yaman: Abdul Wasi' al-Wasi'i yang telah menulis biografinya dengan panjang lebar dalam kitabnya, al-Durr al-Farid, Sayyid Muhammad Zabarah al-Hasani dan lain-lain.

Beliau mempunyai bentuk ijazah tersendiri yang digunakannya untuk memberikan ijazah kepada pelajar-pelajar yang telah tamat pengajian di bawah bimbingannya dan beliau mengecopnya dengan cop khas.

Penulisan

Beliau meninggalkan beberapa karya penulisan, yang diketahui sebanyak empat puluh buah kitab, hasil daripada tempoh di mana beliau mengasingkan diri daripada orang ramai dan menumpukan diri kepada ibadah dan ilmu. Beliau telah membuat ulasan terhadap beberapa kitab dan mensyarahkan sebahagian yang lain. Dari sini kita dapat mengetahui bahawa beliau menyusun karya-karya tersebut ketika usianya belum mencapai dua puluh tahun. Mungkin juga terdapat karya-karya lain yang telah hilang atau tidak diketahui dan ini dibuktikan oleh fakta bahawa karya-karya tersebut adalah hasil awal usahanya dan beliau — kerana tahap kerendahan hati dan ketakwaannya — sering memadamkan namanya daripada penulisannya.

Antara karya-karya beliau adalah:

1 - Hashiyyah ‘Ala Tafsir al-Jalalain.

2 - Mu'rab al-Qur'an.

3 - Syarah ‘Ala Sahih al-Bukhari.

4 - Syarah ‘Ala al-Shama'il al-Muhammadiyyah.

5 - Syarah ‘Ala al-Shifa'.

6 - Al-Durar al-Bahiyyah fi Syarah al-Manzumah al-Baiquniyyah.

7 - Hashiyyah ‘Ala Nukhbah al-Fikar.

8 - Syarah ‘Ala Sirah al-'Iraqi.

9 - Hashiyyah ‘Ala Usul Muhammad Nasr ibn al-Hajib.

10 - Hashiyyah ‘Ala Aqa'id al-Nasafi.

11 - Al-Budur al-Jaliyyah fi Syarh Nazm al-Sanusiyyah.

12 - Hashiyyah ‘Ala Syarah al-Sanusiyyah al-Kubra.

13 - Raudh al-Ma'ani li Syarh 'Aqidah al-'Allamah al-Shaibani.

14 - Hashiyyah ‘Ala Kitab Aqa'id al-'Adud.

15 - Syarah ‘Ala al-Tawali'.

16 - Syarah ‘Ala al-Hayakil.

17 - Al-Fara'id al-Bahiyyah 'ala al-Fawa'id al-Shanshuriyyah.

18 - Al-Yaqutah al-Wafiyyah (Hashiyyah ‘Ala Syarah al-Rahbiyyah).

19 – Fath al-Wahhab Fi Muwafaqat Sayyidina ‘Umar.

20 – Syarah ‘Ala al-Sirajiyyah.

21 – Syarah ‘Ala al-Khulasah Fi al-Hisab.

22 – Syarah ‘Ala Muqni’ al-Afkar.

23 – Syarah ‘Ala al-Nuzhah.

24 – Syarah ‘Ala Syuzur al-Zahab.

24 – Ghayah al-Maram ‘Ala Syarah al-Qatr Ibn Hisyam.

25 – Syarah ‘Ala Mughni al-Labib.

26 – Raf’u al-Astar Syarah al-Izhar.

27 – Syarah ‘Ala Lamiah al-Af’al.

28 – Syarah ‘Ala Mulla al-Jami.

29 – Syarah ‘Ala al-Shafiyyah.

30 – Hashiyyah ‘Ala al-Fanari Fi al-Sarf.

31 – Hashiyyah ‘Ala al-Shamsiyyah Fi al-Mantiq.

32 – Syarah ‘Ala al-Sullam Fi al-Mantiq.

33 – Syarah ‘Ala Risalah al-Qushji.

34 – Syarah ‘Ala Risalah al-Wadha’.

35 – Hashiyyah ‘Ala Risalah al-Hifni Fi al-Wadha’.

36 – Syarah ‘Ala Risalah al-‘Isom Fi al-Bayan.

37 – Hashiyyah ‘Ala al-Mutawwal Fi al-Balaghah.

38 – Hashiyyah ‘Ala Nazam al-Talkhis.

39 – Hashiyyah ‘Ala Adab al-Bahth Wa al-Munazarah.

40 – Syarah ‘Ala Risalah al-Waladiyyah.

41 – Syarah al-Muwafaqat karangan al-Suyuti.

42 – Syarah al-Qasidah al-Gharamiyyah Fi Mustholah al-Hadith.

43 – Al-Anwar al-Jaliyyah Fi Syarah Burdah Madih Sayyid al-Bariyyah.

Kebanyakan karya-karya ini telah hilang kerana sebahagiannya terbakar dalam kebakaran besar di Pasar al-Hamidiyyah dan kawasan sekitarnya. Sebahagian lagi masih disimpan oleh waris-waris dan kenalannya. Kebanyakan manuskrip-manuskrip ini belum dicetak melainkan beberapa buah sahaja.

Kematian

Empat bulan sebelum kematiannya, beliau terjatuh dari tangga di rumahnya. Sejak itu, beliau terpaksa berehat di rumah dan hanya keluar untuk solat Jumaat. Setelah itu, beliau mengadu sakit perut dan badannya menjadi semakin lemah. Keletihan memburukkan lagi keadaan dan kelemahannya kerana beliau tidak berhenti mengajar kecuali sehari sebelum kematiannya, walaupun doktor-doktor terkenal di Damsyik, Lubnan dan Mesir - yang telah memantau kesihatannya sepanjang tempoh itu - menasihatinya untuk berhenti mengajar. Seminggu sebelum kematiannya, beliau enggan makan dan hanya meminum seteguk susu selepas dipujuk oleh doktornya, Mahjub Thabit. Beliau meninggal dunia pada pukul sembilan pagi hari Jumaat, 27 Rabiulawal 1354H/1935M.

Kematiannya diumumkan oleh Kadi Damsyik, Syeikh Abdul Muhsin Al-Ustuwani, bersama-sama dengan Pemangku Perdana Menteri, persatuan-persatuan Islam dan akhbar-akhbar harian melalui siaran khas memandangkan hari Jumaat adalah hari cuti. Berita itu diumumkan dari menara-menara masjid dan mimbar-mimbar di Syria dan Lubnan. Bendera-bendera dikibarkan separuh tiang. Solat jenazah ghaib diadakan untuk rohnya selepas solat Jumaat di semua masjid dan ramai yang menangisi pemergiannya.

Jenazahnya dibawa keluar dengan ditutupi kain putih sederhana  seperti yang diwasiatkannya. Jenazahnya disolatkan di Masjid Umawi pada pukul 4.30 petang dan solat jenazah diulang beberapa kali sebelum wasiatnya dibacakan. Perarakan jenazah hanya tiba di tanah perkuburan Bab Al-Saghir pada pukul 7 malam kerana kesesakan yang sangat luar biasa.

Selepas empat puluh hari, majlis memperingati kematiannya diadakan di auditorium Universiti Syria di Damsyik. Majlis ini dihadiri oleh pegawai-pegawai kerajaan, ulama, wakil Pesuruhjaya Tinggi Perancis, wakil-wakil komuniti Kristian dari Syria dan Lubnan, serta delegasi dari negara-negara Arab dan Islam.

Antara yang hadir dalam majlis peringatan tersebut ialah Pemangku Perdana Menteri, Ata al-Ayubi, Presiden Universiti, Dr. Rida Said, Syeikh Abdul Hay al-Kattani, Syeikh Muhammad al-Ghunaimi at-Taftazani (ketua tariqat Ghunaimiyah di Mesir), Syeikh Muhammad Bakhit (Mufti Mesir), Syeikh Rashid Rida, Syeikh Tahir al-Atasi (Mufti Homs), Syeikh Abdul Qadir al-Mubarak, Syeikh Bahjat al-Baitar, Syeikh Sayyid Muhsin al-Amin (Mufti Syiah), doktor peribadi beliau Dr. Mahjub Thabit, Pemangku Patriark Rom Katolik, Patriark Maronit, dan ramai lagi dalam kalangan murid-murid dan pencinta. Majlis peringatan turut diadakan di daerah al-Bab di Aleppo dan satu lagi majlis diadakan di sebuah masjid Paris.

Kedudukan Beliau Dalam Ilmu Hadis

Syeikh Badruddin al-Hasani terkenal sebagai muhaddith Syam (ahli hadis Syam), malah di Syam beliau didakwa sebagai al-Muhaddith al-Akbar (Ahli Hadis Agung) di kalangan pengikutnya secara mutlak. Namun sejauh mana kebenaran dakwaan tersebut? Menurut Syeikh Mahmud Sa’id Mamduh dalam kitab Tasynif al-Asma’, dakwaan tersebut perlu diteliti semula kerana dua sebab:

Sebab pertama: Pakar hadis zaman tersebut, yang juga murid riwayat kepada Syeikh Badruddin al-Hasani iaitu Sayyid Ahmad bin al-Siddiq al-Ghumari dalam al-Bahr al-'Amiq fi Marwiyyat Ibn al-Siddiq menyatakan:

"Beliau seorang faqih dalam mazhab al-Syafi'i, yang mahir dalam ilmu-ilmu akal seperti mantik, bayan, kalam, usul, astronomi, falsafah dan lain-lain. Namun, beliau dikenali sebagai ahli hadis kerana majlis imlak yang beliau adakan pada setiap hari Jumaat di bawah Kubah al-Nasr selama hampir 40 tahun.

Hakikatnya beliau sangat jauh daripada ilmu hadis, tidak dapat membezakan antara hadis sahih dan yang lemah, tidak memiliki pengetahuan tentang perawi-perawi hadis dan tidak mengetahui kaedah-kaedah serta usul hadis.

Beliau hanya membawakan hadis-hadis untuk majlis imlak pada hari Jumaat yang diambil bersama sanadnya dari kitab seperti al-La'ali' al-Masnu'ah dan membaca Sahih Bukhari atau Sahih Muslim, lalu menyampaikan apa yang disebutkan oleh al-Hafiz dalam Fath al-Bari tentang faedah-faedah hadis dan kadang-kadang menambah keterangan sendiri yang sesuai dengan keadaan semasa. Penduduk di kawasan tersebut pula jauh daripada ilmu hadis dan jarang membaca kitab-kitab hadis, lalu mereka menganggap beliau pakar dalam ilmu hadis.

Ketika saya ke Syam, saya menyangka beliau seorang ahli hadis seperti yang saya dengar. Namun apabila saya bertemu dengannya dan bertanya tentang sesuatu hadis, beliau menjawab: Saya tidak tahu. Kemudian saya menghadiri majlis imlak beliau di Masjid Umawi dan mendapati beliau sangat jauh daripada ilmu hadis. Saya sangat hairan, lalu ketika saya berjumpa dengan guru kami Sayyid Muhammad bin Ja'far dan bertanya pendapatnya, beliau berkata: Sayyidi Badruddin sebenarnya mahir dalam ilmu alat dan fiqh al-Syafi'i. Ini menguatkan lagi apa yang saya saksikan.”

Sayyid Ahmad bin al-Siddiq al-Ghumari berkata lagi:

"Kemudian kami menghadiri majlis imlak Syeikh dan ini adalah majlis pertama yang saya hadiri. Beliau memulakan majlisnya dengan berkata: 'Beliau rahimahullah' berkata - tanpa menyebut nama orang yang berkata itu, kemudian saya tahu selepas itu bahawa beliau maksudkan Imam Muslim, pengarang Sahih Muslim - : Telah menceritakan kepada kami si fulan: Telah menceritakan kepada kami si fulan; bahawa Rasulullah bersabda: "Mahukah aku beritahu kamu tentang penghuni syurga? Penghuni syurga adalah setiap orang yang lemah lembut, mudah dan dekat (dengan orang lain). Mahukah aku beritahu kamu tentang penghuni neraka? Penghuni neraka adalah setiap orang yang kasar, keras dan sombong.

Kemudian beliau mula bercakap tentang akhlak yang baik dan kelebihannya, dan membawakan hadis-hadis palsu yang beliau ambil dari kitab al-La'ali' al-Masnu'ah, antaranya hadis yang diriwayatkan oleh al-Silafi secara musalsal dengan setiap perawi berkata: "Telah menceritakan kepada kami si fulan dalam keadaan dia sedang bersandar, sehingga kepada Rasulullah yang bersabda: "Allah tidak akan mencantikkan rupa dan akhlak seseorang lelaki kemudian memasukkannya ke dalam neraka."

Sebab Kedua: Meskipun Syeikh Badruddin al-Hasani dikenali melalui karya-karya dan murid-muridnya, namun tidak ditemui dalam kalangan mereka apa yang menunjukkan kebenaran dakwaan tersebut.

Ketika Nasiruddin al-Albani muncul di Syam dengan pandangan-pandangannya yang berbeza dengan kebiasaan penduduk Syam, beliau lebih terkehadapan dalam bidang hadis. Pada masa itu ramai murid Syeikh Badruddin al-Hasani yang masih hidup dan mengajar, namun tidak seorang pun daripada mereka mampu menandingi al-Albani dalam ilmu hadisnya. Tiada seorang pun yang berani berdebat dengannya tentang ilmu hadis kecuali Syeikh Abdullah al-Harari al-Habshi yang menetap di Syam, manakala ulama-ulama Syam yang lain kekal jauh dari perbincangan-perbincangan seperti ini.

Antara contoh pujian berlebih-lebihan daripada pencinta beliau ialah apa yang disebutkan oleh Ustaz Ali al-Tantawi yang berkata:

"Antara kelebihan yang paling rendah bagi Syeikh Badruddin al-Hasani ialah beliau menghafal Sahih Bukhari dan Muslim dengan sanad-sanadnya, Muwatta' Malik, Musnad Ahmad, Sunan al-Tirmizi, Abu Dawud, al-Nasa'i dan Ibn Majah. Beliau boleh meriwayatkan kepada anda apa sahaja yang anda mahu seolah-olah beliau melihat kepada kitab. Beliau menghafal nama-nama perawi hadis dan apa yang dikatakan tentang mereka serta tahun kewafatan mereka dan beliau telah menulis kira-kira lima puluh karya."

Begitulah yang didakwa.

Menurut Syeikh Mahmud Sa’id Mamduh, sekiranya Syeikh Tantawi mengetahui tentang hadis, pasti beliau akan berkata: “Sesungguhnya Syeikh Badruddin menghafal kitab-kitab Sunnah dan Musnad." Ini kerana hadis-hadis dalam kitab kitab al-Muwatta' sudah terkandung di dalam kitab-kitab tersebut melainkan beberapa hadis tambahan yang sedikit.

Begitu juga sungguh menghairankan kata-kata Syeikh Tantawi: “Antara kelebihan Syeikh yang paling rendah adalah...” Jika hafalan kitab-kitab Sunnah dan al-Muwatta' oleh Syeikh Badruddin al-Hasani termasuk kelebihan yang paling rendah, maka apakah kelebihan yang paling tinggi atau yang pertengahan?

Menurut Syeikh Mahmud Sa’id Mamduh lagi, oleh kerana beliau tidak bersetuju dengan dakwaan ini, beliau juga tidak bersetuju dengan dakwaan bahawa Syeikh Badruddin al-Hasani menghafal nama-nama perawi hadis dan apa yang dikatakan tentang mereka. Ini kerana hal ini hanya dapat dilakukan oleh mereka yang terlibat dalam takhrij, jarh wa ta'dil, dan kajian tentang keadaan mereka serta perkara-perkara yang berkaitan dengan mereka. Syeikh Badruddin al-Hasani dan guru-gurunya dari Mesir dan Syam secara keseluruhan sangat jauh dari dakwaan-dakwaan ini. Perkara ini diketahui oleh sesiapa yang mempunyai pengetahuan yang sedikit pun.

Rujukan:

Tasynif al-Asma' Bi Shuyukh al-Ijazah Wa al-Sama' – Syeikh Dr Mahmud Sa’id Mamduh.

Tarikh Ulama Dimasyq Fi al-Qarn al-Rabi’ ‘Asyar al-Hijri – Muhammad Muti’ al-Hafiz & Nizar Abazanah