 |
| Bandar Nasa pada masa kini |
Nama dan Gelaran
Nama beliau
ialah Ahmad bin Syu’aib bin Ali bin Sinan bin Bahr bin Dinar al-Khurasani
al-Nasa’I al-Qadhi.
Kunyah beliau ialah Abu Abdul Rahman.
Gelaran
al-Nasa’i berasal dari nama tempat kelahiran beliau iaitu Nasa yang terletak di
Khurasan, yang pada hari ini terletak di Iran dan Turkmenistan. Nasa ini
digambarkan sebagai tempat yang berair dan dipenuhi dengan kebun-kebun yang
banyak.
Al-Sam’ani
dalam kitab al-Ansab menceritakan punca tempat tersebut dinamakan
sebagai Nasa adalah kerana ketika kaum muslimin ingin menawan tempat tersebut
maka seluruh orang lelaki di tempat tersebut melarikan diri dan yang tinggal
hanyalah perempuan. Apabila kaum muslimin mendapat tahu tentang perkara
tersebut maka mereka tidak jadi untuk berperang kerana kaum wanita tidak
diperangi. Mereka berkata: “Kita letakkan kampung ini di al-Nasa’ (yakni
yang ditangguhkan) sehinggalah kaum lelakinya kembali.” Disebabkan itu nama
tersebut kekal bagi tempat ini. Namun menurut Imam Yaqut al-Hamawi, nama Nasa
tersebut adalah ‘ajami (yakni bukan berasal daripada bahasa Arab).
Gelaran
al-Qadhi pula kerana beliau pernah menjawat jawatan Qadhi (hakim) di Mesir dan
Homs, Syria sebagaimana yang dikhabarkan oleh Imam al-Tabarani dan Imam Abu
‘Awanah.
Kelahiran
Imam
al-Nasa’i dilahirkan pada tahun 215 Hijriah sebagaimana yang dipastikan oleh
al-Zahabi dan al-Isnawi. Tahun kelahiran tersebut dinukilkan dari Imam
al-Nasa’i sendiri namun beliau tidak begitu yakin tentang tahun kelahirannnya
itu.
Ibnu ‘Asakir dalam Tarikh Dimasyq
menukilkan dari Abu Bakar bin al-Imam al-Dimyathi , beliau berkata kepada Imam
al-Nasa’i: “Aku dilahirkan pada tahun 14 (yakni 214 Hijriah). Maka pada
tahun bilakah engkau dilahirkan wahai Abu Abdul Rahman?” Beliau menjawab: “Lebih
kurang pada tahun 15 (yakni 215 Hijriah) kerana pengembaraanku yang pertama
untuk berlajar dengan Qutaibah pada tahun 230 Hijriah. Aku belajar dengannya
selama setahun dua bulan.”
Ada
pendapat lain yang mengatakan beliau dilahirkan pada tahun 214 Hijriah. Khilaf
tersebut berpunca daripada maklumat yang dinukilkan dari muridnya, Ibnu Yunus (pengarang
Tarikh Misr), beliau berkata: “Aku melihat tulisanku dalam nota
catatanku bahawa beliau dilahirkan di Nasa pada tahun 215 Hijriah dan ada yang
mengatakan pada 214 Hijriah.”
Imam
al-Safadi dalam al-Wafi Bi al-Wafayat menyatakan beliau dilahirkan pada
tahun 225 Hijriah lalu diikuti oleh Imam al-Suyuti dalam Husn al-Muhadarah.
Menurut Imam al-Sakhawi, maklumat tersebut memang adalah suatu kesilapan.
Perkembangan
Kehidupan
Imam
al-Nasa’i dibesarkan dalam suasana keilmuan dan beliau mula menuntut ilmu
sewaktu usia yang masih muda. Buktinya beliau sudah mula melakukankan
pengembaraan ilmu untuk belajar hadis dan ilmu-ilmunya dari Qutaibah bin Sa’id
sewaktu beliau berusia baru 15 tahun.
Sudah pasti
beliau tidak mula mengembara melainkan beliau sudah mempelajari asas ilmu
seperti menghafal al-Quran, belajar membaca dan menulis serta mengutip ilmu
dari ulama-ulama tanah kelahirannya sendri. Ini adalah adat kebiasaan penuntut
ilmu hadis yang tidak akan melakukan rehlah melainkan sudah selesai
meriwayatkan hadis dari ahli hadis di tempatnya sendiri.
 |
| Peta Pengembaraan Imam al-Nasa'i |
Pengembaraan Mencari Hadis
Zaman
hidupnya Imam al-Nasa’i merupakan kurun giatnya para ulama dan penuntut ilmu
menjelajah untuk menghimpunkan riwayat-riwayat hadis. Beliau juga tidak
terkecuali mengikut tradisi itu. Beliau telah masuk ke kota-kota ilmu yang
masyhur pada waktu itu seperti Khurasan, Hijaz, Mesir, Iraq, Syam lalu beliau
memilih untuk tinggal di Mesir. Para
ulama hadis dari serta tempat lalu datang ke Mesir untuk belajar dari beliau
kerana tidak ada yang dapat menandingi beliau dalam ilmu hadis pada waktu itu.
Sebagaimana
yang telah lalu disebutkan, beliau mula keluar dari tanah kelahirannya, Nasa
pada tahun 230 Hijriah ketika berusia 15 tahun dan beliau tidak pulang ke
kampung halamannya sehinggalah beliau meninggal dunia.
Perjalanan
keilmuan beliau yang pertama adalah menuju ke kota-kota di kawasan Khurasan.
Kota pertama yang menjadi tempat persinggahannya ialah kota Baghlan yang
menjadi tempat tinggal ulama hadis ternama pada waktunya iaitu Qutaibah bin
Sa’id. Qutaibah pada waktu itu dianggap sebagai seorang ulama yang memegang
sanad yang tinggi kerana beliau dilahirkan pada 149 Hijriah dan sempat belajar
dengan Malik bin Anas, al-Laith bin Sa’ad, Ibnu Lahi’ah, Syarik dan ulama lain
yang satu peringkat (tabaqat) dengan mereka. Beliau juga berusia
panjang kerana beliau meninggal dunia pada tahun 240 Hijriah ketika berusia 91
tahun. Disebabkan itu beliau mempunyai sanad yang tinggi kerana beliau sempat
meriwayatkan hadis dari tiga peringkat ulama.
Cumanya
Imam Ibnu al-Jauzi dalam kitabnya al-Munazzam pula mencatatkan bahawa
pengembaraan Imam al-Nasa’I yang pertama adalah ke Naisabur. Di situ beliau
belajar dengan Ishaq bin Ibrahim al-Hanzali yang masyhur dengan nama Ishaq bin
Rahawai, al-Hasan bin Mansur dan Muhammad bin Rafi’ serta ulama-ulama lain yang
sebaya dengan mereka. Kemudian beliau keluar menuju ke Baghlan dan beliau dapat
meriwayatkan banyak hadis dari Qutaibah bin Sa’id. Setelah itu beliau pergi
pula ke Merv, Turkminestan untuk menyalin hadis dari Ali bin Hujr dan ulama
lain. Seterusnya beliau masuk pula ke Iraq untuk mengambil hadis dari Abu
Kuraib dan ulama yang sebaya dengannya. Akhir sekali baru beliau pergi ke Syam
dan Mesir.
Namun
begitu, maklumat dari Imam al-Nasa’i sendiri yang menyatakan rehlah pertamanya
ialah ke kota Baghlan hendaklah didahulukan berbanding maklumat yang disebutkan
oleh Imam Ibnu al-Jauzi.
Antara
bandar ilmu terpenting yang disinggahi oleh Imam al-Nasa’i setelah Baghlan dan
Naisabur ialah Merv. Di sini beliau mendengar hadis dari Ali bin Khasyram dan
Ali bin Hujr. Bandar ini sebenarnya lebih dekat dengan Nasa berbanding Baghlan
namun beliau memilih untuk pergi ke Baghlan terlebih dahulu kerana ingin
mendapat sanad yang tinggi dari Qutaibah bin Sa’id.
Guru-guru
beliau di beberapa bandar yang lain adalah seperti berikut:
1. Basrah:
Abbas bin
Abdul Azim al-‘Anbari, Muhammad bin al-Muthanna, Muhammad bin Basyar yang
dikenali sebagai Bundar, ‘Amru bin Ali al-Fallas dan selain mereka.
2 – Kufah:
Abu Kuraib
Muhammad bin al-‘Ala’, Hannad bin al-Sari, Ali bin al-Hasan al-Lani dan
sekumpulan ulama yang lain.
3 - Baghdad
Muhammad
bin Ishaq al-Saghani, ‘Abbas bin Muhammad al-Duri, Ahmad bin Mani’, Mujahid bin
Musa al-Khawarizmi dan sekumpulan ulama.
4 -Mekah:
Muhammad
bin Zunbur.
5 - Baitul
Maqdis:
Muhammad
bin Abdullah al-Khalanji.
6 – Damsyik:
Hisyam bin
‘Amar, Duhaim, al-‘Abbas bin al-Walid bin Mazid dan beberapa ulama lagi.
7 – Halab:
Abu
al-Abbas al-Fadl bin al-Abbas bin Ibrahim al-Halabi.
8 – Mopsuestia, Turki:
Ahmad bin Abdullah bin
Ali bin Abi al-Madha’.
9 – Mesir:
Yunus bin Abdul
al-A’la, Ahmad bin Abdul Rahman bin Wahb, ‘Isa bin Hammad, Abu al-Tahir bin
al-Sarh, Abdul Rahman dan Muhammad, keduanya anak kepada Abdullah bin Abdul
al-Hakam dan lain-lain.
Setelah itu beliau
memilih untuk menerap di Mesir dan beliau tidak pernah keluar darinya melainkan
tidak lama sebelum beliau meninggal dunia.
Rehlah Imam al-Nasa’i
tersebut tidak sekadar untuk menghimpunkan hadis bahkan beliau juga menggunakan
kesempatan pengembaraannya itu untuk mempelajari ilmu al-Quran dan qiraat
dari pakar-pakarnya seperti Ahmad bin Nasr al-Naisaburi, Abu Syu’aib Soleh bin
Ziyad al-Susi.
Beliau mempelajari ilmu
fiqh dari murid-murid Imam al-Syafi’i seperti Yunus bin Abdul A’la, al-Rabi’
bin Sulaiman al-Jizi, al-Rabi’ bin Sulaiman al-Muradi dan lain-lain. Selain itu
beliau juga mempelajari fiqh dari murid-murid Imam Ahmad bin Hanbal seperti
Abdullah bin Ahmad bin Hanbal (anak Imam Ahmad bin Hanbal) dan Abu Daud
al-Sijistani. Begitu juga beliau memgambil ilmu fiqh dari murid-murid Imam
Malik seperti Muhammad dan Yahya, keduanya anak kepada Abdullah bin Abdul Hakam.
Untuk ilmu-ilmu bahasa
Arab beliau mempelajarinya dari Abu Hatim al-Sijistani.
Perjalanan keilmuan
yang panjang ini telah memberikan kelebihan besar kepada Imam al-Nasa’i kerana
beliau dapat menghimpunkan sanad-sanad yang tinggi dari imam-imam yang masyhur
di zamannya seperti Qutaibah bin Sa’id. Selain itu beliau juga dapat berkongsi
guru-guru yang sama dengan guru-guru Imam al-Bukhari dan Muslim walaupun beliau
dilahirkan lebih kemudian bahkan sebenarnya beliau boleh dikatakan berada di peringkat
murid kepada Imam al-Bukhari dan Muslim.
Kembara ilmu beliau
yang meluas ini juga membuatkan ramai penulis kitab sejarah negeri dan kota
menyebutkan nama beliau dalam penulisan mereka. Ibnu Yunus dalam Tarikh Misr
dan al-Maqrizi dalam al-Muqaffa al-Kabir menyebutkan nama beliau dalam
kitab mereka kerana beliau pernah masuk dan tinggal di Mesir. Al-Hakim
menyebutkannya dalam Tarikh Naisabur. Ibnu ‘Asakir pula dalam Tarikh
Dimasyq. Ibnu al-Najjar menyebutkan beliau dalam Zail Tarikh Baghdad
kerana al-Khatib al-Baghdadi telah tertinggal untuk menyebutkan beliau dalam Tarikh
Baghdad. Di samping itu nama beliau turut disebutkan dalam kitab-kitab
sejarah yang lain seperti Ibnu al-‘Adim dalam Tarikh Halab, Taqiyuddin
al-Fasi dalam Tarikh al-Balad al-Amin dan al-Rafi’i dalam Tarikh
Qazwin. Besar kemungkinan nama beliau juga turut tersenarai dalam
kitab-kitab sejarah yang telah hilang seperti Tarikh Balkh dan Tarikh
al-Madinah.
Guru-Guru
Berkat umur yang
panjang dan rehlah yang meluas memberi kesempatan kepada Imam al-Nasa’i untuk
bertemu dengan ramai ulama hadis di zamannya. Selain itu, ada faktor lain yang
memnyebabkan ramainya guru beliau iaitu beliau tidak kisah untuk meriwayatkan
sanad hadis dari rakan-rakan yang sebaya
dengannya jika sanad tersebut memenuhi syarat yang telah beliau tetapkannya.
Oleh itu sangat sukar bagi seorang pengkaji untuk menghimpunkan keseluruhan
nama guru-guru beliau.
Al-Mizzi menyebutkan
dalam Tahzib al-Kamal: “Beliau mendengar hadis di Khurasan, Iraq,
Hijaz, Mesir, Syam dan Jazirah Arab dari sekumpulan ulama yang panjang untuk disebutkan.”
Ibnu Hajar dalam Tahzib
al-Tahzib pula mengatakan: “Beliau mendengar hadis dari orang yang tidak
terbilang jumlahnya.”
Imam al-Nasa’i sendiri
ada mengarang sebuah risalah yang menghimpunkan sebahagian guru-gurunya. Risalah
tersebut telah diterbitkan dengan tajuk ‘Tasmiyyah Masyaikh Abi Abdul Rahman
Ahmad bin Syu’aib bin Ali al-Nasa’i Allazi Sami’a Minhum’. Jumlah gurunya
yang beliau catatkan dalam risalah ini mencapai 196 orang guru. Beliau akan
menyebutkan nama guru tersebut, tempat tinggalnya dan kedudukan guru tersebut
dari sudut jarh dan ta’dil.
Ibnu ‘Asakir dalam al-Mu’jam
al-Musytamil telah menyebutkan seramai 444 orang guru bagi Imam al-Nasa’i.
Syeikh Abdul Fattah Abu Ghuddah pula berjaya menemui 3 orang guru Imam
al-Nasa’i dalam kitab al-Mujtaba yang tidak disebutkan oleh Ibnu
‘Asakir.
Jumlah keseluruhan guru
beliau dalam kitab al-Mujtaba adalah seramai 335 orang guru dan jumlah
gurunya dalam al-Sunan al-Kubra yang tidak terdapat dalam al-Mujtaba adalah seramai 112 orang guru. Keseluruhannya berjumlah
447 orang guru.
Muhaqqiq kitab Tasmiyyah Masyaikh al-Nasa’i, Syeikh
al-Syarif Hatim al-‘Auni telah menambah seramai 11 orang guru Imam al-Nasa’i
yang tidak disebutkan dalam Tasmiyyah Masyaikh al-Nasa’i, begitu juga
Ibnu ‘Asakir dalam al-Mu’jam al-Musytamil dan al-Dhiya’ al-Maqdisi dalam
al-Auham Fi Masyaikh al-Nubl (kitab yang mengkritik Ibnu ‘Asakir). Syeikh
al-Syarif Hatim al-‘Auni menyimpulkan bahawa jumlah guru Imam al-Nasa’i yang
dapat kita ketahui adalah seramai 457 orang.
Senarai gurunya yang
memiliki sanad tertinggi:
1 – Qutaibah bin Sa’id
(m. 240H).
2 – Ishaq bin Rahawaih
(m. 238H).
3 – Hisyam bin ‘Ammar
(m. 245H).
4 – ‘Isa bin Hammad (m.
248H).
5 – Husain bin Mansur
al-Sulami (m. 238H).
6 – ‘Amru bin Zararah
(m. 238H).
7 – Muhammad bin
al-Nadhr (m. 239H).
8 – Suwaid bin Nasr (m.
240H).
9 – Ibrahim bin Yusuf
bin Maimun al-Bahili (m. 240H).
10 – Muhammad bin
Abdullah bin ‘Ammar al-Musili (m. 242H).
11 – Hannad bin al-Sari
(m. 243H).
12 – Ali bin Hujr (m.
244H).
Senarai guru yang
beliau banyak meriwayatkan hadis dari mereka dalam al-Mujtaba:
1 - Qutaibah bin Sa’id.
Imam al-Nasa’i meriwayatkan darinya sebanyak 677 buah hadis.
2 - Ishaq bin Rahawaih:
344 buah hadis.
3 – ‘Amru bin Ali
al-Fallas (m. 249H): 208 buah hadis.
4 – Suwaid bin Nasr:
208 buah hadis.
5 – Muhammad bin
al-Muthanna, yang dikenali dengan gelaran al-Zamin (m. 252H): 193 buah hadis.
6 – Muhammad bin
Basyar, dikenali sebagai Bundar (m. 252H): 186 buah hadis.
7 – Muhammad bin Abdul
A’la al-San’ani al-Basri (m. 245H): 159 buah hadis.
8 – Abu Mas’ud Isma’il
bin Mahmud al-Dimasyqi (m. 248H): 148 buah hadis.
9 – Al-Harith bin
Miskin (m. 250H): 140 buah hadis.
10 – Ali bin Hujr: 137
buah hadis.
11 – Ya’qub bin Ibrahim
al-Dauraqi (m. 252H): 115 buah hadis.
12 – Muhammad bin
Salamah bin Abi Fatimah al-Muradi (m. 248H): 109 buah hadis.
13 – Muhammad bin
Mansur bin Daud al-Tusi (m. 254H): 108 buah hadis.
14 – Hannad bin
al-Sari: 74 buah hadis.
15 – Mahmud bin Ghailan
al-Marwazi (m. 239H): 72 buah hadis.
Keseluruhan hadis
mereka lebih dari separuh hadis yang terdapat dalam kitab al-Mujtaba
yang terkandung 5758 buah hadis di dalamnya.
Sebab utama Imam
al-Nasa’i memilih untuk meriwayatkan hadis dari mereka adalah kerana kesemua
mereka adalah imam dan pakar hadis yang thiqah (dapat dipercayai) yang
masyhur pada zaman mereka
Gurunya dalam ‘ilal
hadis:
Imam al-Nasa’i telah
mempelajari ilmu ‘ilal hadis dan ilmu penilaian perawi hadis dari
pakar-pakar hadis yang unggul seperti al-Bukhari, al-Zuhli, Abu Hatim al-Razi,
Abu Zur’ah al-Razi, Ishaq bin Rahawaih, al-Fallas, Abdul Rahman bin Ibrahim
yang dikenali sebagai Duhaim, Abu Daud al-Sijistani dan selain mereka.
Hasil pembelajaran
dengan tokoh-tokoh ini menjadikan beliau di antara pakar dan tonggak utama
dalam ilmu ‘ilal hadis sehingga para murid dari serata alam sanggup
mengembara jauh semata-mata untuk mempelajari ilmu ini dari beliau.
Adakah al-Nasa’i murid
kepada al-Bukhari?
Terdapat perbincangan
di kalangan ulama sama ada Imam al-Nasa’i benar-benar pernah belajar dan
meriwayatkan hadis dari Imam al-Bukhari. Ada sebahagian ulama yang
memperakuinya dan ada ulama lain yang menafikannya.
Antara ulama yang
berpendapat Imam al-Nasa’i tidak meriwayatkan dan mendengar hadis dari Imam
al-Bukhari ialah al-Hafiz al-Mizzi.
Pandangan al-Hafiz
al-Mizzi ada diikuti oleh ulama yang lain antaranya oleh al-Hafiz al-Zahabi.
Beliau berkata dalam al-Kasyif: “Pandangan yang sahih ialah al-Nasa’i
tidak pernah mendengar hadis darinya (yakni al-Bukhari).” Dalam Tarikh
al-Islam, beliau berkata: “Telah meriwayatkan darinya (al-Bukhari)
daripada kalangan pengarang Kutub Sittah: al-Tirmizi dan al-Nasa’i, meskipun
terdapat perbezaan pendapat tentang al-Nasa’i. Pendapat yang lebih tepat adalah
beliau tidak meriwayatkan darinya suatu hadis pun.”
Namun begitu pandangan
al-Hafiz al-Mizzi telah dikritik oleh al-Hafiz Ibnu Hajar dalam Tahzib
al-Tahzib dan beliau membuktikan bahawa al-Nasa’i benar-benar meriwayatkan
hadis dari al-Bukhari berdasarkan satu riwayat yang terdapat dalam kitab al-Iman
karangan Ibnu Mandah yang secara jelas menyebutkan al-Nasa’i mendengar hadis
dari al-Bukhari. Pandangan al-Hafiz Ibnu Hajar ini turut disokong oleh
muridnya, al-Hafiz al-Sakhawi.
Murid-Murid
Usia yang panjang dan
perjalanan keilmuan yang meluas serta ramai guru yang dimiliki oleh Imam
al-Nasa’i membuatkan beliau memiliki pengalaman dan keilmuan yang mendalam
terutamanya dalam bidang hadis. Ketokohan dan pengetahuan beliau dalam ilmu
hadis dan ilalnya di samping ketinggian sanad yang dimilikinya, semua
ini menjadikan beliau sebagai ulama hadis yang terunggul di zamanya. Keharuman
namanya menarik minat para murid dari serata tempat untuk datang mengutip mutiara
ilmu yang dimilikinya.
Agak sukar untuk
menghimpunkan kesemuanya dek kerana ramainya murid yang beliau miliki. Al-Hafiz
al-Mizzi dalam Tahzib al-Kamal telah menyebut senarai panjang murid-murid
beliau yang mencapai 58 orang. Al-Hafiz al-Sakhawi pula berjaya menghimpunkan
sehingga 65 buah nama. Namun di sini hanya disebutkan sebahagian sahaja murid
beliau yang masyhur:
1 – Abu ‘Awanah (m.
316H).
2 – Al-‘Uqaili (m.
322H).
3 – Al-Daulabi (m.
310H).
4 – Ibnu al-A’rabi (m.
341H).
5 - Ibnu al-Nahhas (m.
328H).
6 – Abu Ja’far
al-Tahawi (m. 321H).
7 – Hamzah al-Kinani
(m. 357H).
8 – Abu ‘Ali
al-Naisaburi (m. 349H).
9 – Ibnu Yunus (m.
347H).
10 – Ibnu Hibban (m.
354H).
11 – Al-Tabrani (m.
360H).
12 – Ibnu ‘Adi (m.
365H).
13 - Ibnu al-Sunni (m. 364H).
Puji-Pujian Ulama
Para ulama di zaman
Imam al-Nasa’i telah bersepakat bahawa beliau adalah salah seorang daripada
imam-imam hadis. Bahkan beliau lebih diutamakan berbanding ulama-ulama hadis
lain di zaman beliau.
Antara keistimewaan
beliau adalah kepakarannya dalam ilmu ‘ilal hadis. Kepakarannya itu
disebabkan faktor kekuatan hafalannya, keluasan riwayatnya dan kedalaman ilmu
beliau berkenaan hal ehwal perawi hadis. Berkenaan kekuatan hafalannya, beliau
telah disifatkan sebagai salah seorang pakar hadis yang mantap hafalannya dan
tidak ada yang lebih pakar hadis daripadanya pada kurun ke-3. Adapun berkaitan
keluasan riwayatnya, kitabnya, al-Sunan al-Kubra yang mengandungi 11949
buah hadis menjadi bukti perkara tersebut. Pengetahuan beliau berkenaan perawi
hadis terbukti apabila beliau dianggap salah seorang daripada imam dalam ilmu jarh
dan ta’dil. Dalam ilmu ini, para ulama lebih mendahulukan beliau
berbanding Imam Muslim, Abu Daud dan al-Tirmizi. Al-Zahabi berkata: “Dia
(al-Nasa’i) lebih pakar tentang hadis, ‘ilalnya dan perawinya daripada Muslim,
Abu Daud dan Abu ‘Isa (al-Tirmizi). Beliau setanding dengan al-Bukhari dan Abu
Zur’ah.”
Imam al-Nasa’i juga
merupakan ulama yang menghimpunkan antara hadis dan fiqh. Sebagaimana yang
dimaklumi, fiqh adalah hasil pengeluaran hukum daripada hadis. Oleh itu, seorang
ahli hadis yang hebat dalam masa yang sama juga merupakan seorang ahli fiqh dan
Imam al-Nasa’i salah seorang daripadanya. Ulama sezaman dengannya menyaksikan
perkara tersebut. Al-Daraqutni berkata: “Abu Abdul Rahman (al-Nasa’i) adalah
ulama Mesir yang paling pakar dalam ilmu fiqh di zamannya.”
Kitabnya, al-Sunan
merupakan dalil penguasaan beliau dalam ilmu fiqh. Penguasaannya iu terlihat pada
peletakan tajuk-tajuk bab dalam kitab berkenaan yang menunjukkan kuatnya
kemampuan beliau dalam mengeluarkan masalah-masalah fiqh daripada hadis-hadis
yang beliau riwayatkan. Selain itu, beliau juga pernah menjawat jawatan qadhi
(hakim) di Homs dan Mesir dan sebagaimana yang sedia diketahui, tidak mungkin
untuk seseorang memegang jawatan itu melainkan dia seorang yang pakar dalam
ilmu fiqh.
Antara pujian para
ulama terhadap beliau:
1 – Ibnu Mandah
berkata: “Ahli hadis yang dapat mengeluarkan hadis yang sahih, membezakan
hadis yang sabit dengan yang ma’lul (daif) dan yang silap daripada yang benar
ialah Abu Abdillah Muhammad bin Isma’il al-Bukhari, Abu al-Husein Muslim bin
al-Hajjaj, dan selepas kedua mereka: Abu Daud Sulaiman bin al-Asy’ath bin Ishaq
al-Sijistani dan Abu Abdul Rahman Ahmad bin Syu’ab (al-Nasa’i).”
2 – Ibnu Nuqtah
berkata: “Pengarang al-Sunan (yakni al-Nasa’i) telah meriwayatkan hadis dari
ramai orang. Beliau telah mengelilingi beberapa tempat: Iraq, Hijaz, Syam dan
Mesir. Beliau adalah salah seorang imam daripada imam-imam kaum muslimin.”
3 – Al-Zahabi berkata: “Beliau
adalah salah seorang daripada lautan ilmu, memiliki kefahaman, ketelitian,
tajam pemikirannya, pakar menilai perawi dan elok penulisannya. Beliau telah
mengembara untuk menuntut ilmu di Khurasan, Hijaz, Mesir, Iraq, al-Jazirah,
Syam dan Thugur (tempat di antara Syria dan Turki). Kemudian beliau tinggal di
Mesir dan para ulama hadis datang kepadanya. Tidak ada yang sebanding dengannya
dalam ilmu ini (ilmu hadis).”
Al-Zahabi berkata lagi:
“Imam, hafiz, mantap hafalannya (thabt), syeikh al-Islam, pakar hadis.”
Kata beliau lagi: “Kemuncak
ilmu hadis ada pada beliau.”
4 – Ibnu ‘Adi berkata: “Aku
mendengar al-Faqih Mansur dan Ahmad bin Muhammad bin Salamah al-Tahawi, mereka
berdua berkata: Abu Abdul Rahman al-Nasa’i adalah salah seorang daripada imam
kaum muslimin.”
5 – Al-Hakim berkata: “Aku
mendengar al-Hafiz Abu ‘Ali (al-Naisaburi) berkata: Aku melihat ada empat
orang di kalangan ahli hadis di negeriku dan sepanjang permusafiranku. Dua
daripada mereka dari Naisabur: Muhammad bin Ishaq dan Ibrahim bin Abi Talib.
Abu Abdul Rahman al-Nasa’i di Mesir dan ‘Abdan di al-Ahwaz.”
6 – Hamzah bin Yusuf
al-Sahmi berkata: “Ditanya (kepada al-Daraqutni): Jika Abu Abdul Rahman
al-Nasa’i dan Ibnu Khuzaimah menyampaikan hadis, siapa yang lebih patut
diutamakan? Beliau menjawab: Abu Abdul Rahman, kerana tidak ada yang seumpama
dengannya. Aku tidak akan mengutamakan sesiapa pun ke atasnya. Tidak ada orang
yang warak sepertinya. Beliau tidak meriwayatkan hadis yang disampaikan oleh
Ibnu Lahi’ah. Beliau mempunyai sanad yang tinggi (yang diriwayatkan) dari
Qutaibah.”
7 – Al-Khalili berkata:
“Beliau seorang hafiz yang disepakati (keutamaannya). Pakar-pakar hadis
(huffaz) menerimanya dan kitabnya digandingkan bersama kitab (Sahih) al-Bukhari,
Muslim dan Abu Daud…ahli hadis sepakat akan kekuatan hafazannya dan
ketelitiannya. Pendapatnya dalam jarh dan ta’dil dijadikan pegangan. Kitabnya
tentang sunnah diterima .”
8 – Abu Sa’id Ibnu
Yunus berkata: “Beliau adalah imam dalam hadis, dapat dipercayai (thiqah), mantap
(thabt) dan pakar hadis (hafiz).”
9 – Abu Ali
al-Naisaburi berkata: “Telah mengkhabarkan kepada kami imam dalam hadis yang
tidak disangkal lagi, Abu Abdul Rahman al-Nasa’i.”
10 – Al-Hakim berkata: “Aku
mendengar al-Hafiz Abu Hasan Ali bin Umar beberapa kali berkata: Abu Abdul
Rahman lebih diutamakan ke atas setiap orang yang disebutkan dalam ilmu ini
(ilmu hadis) di kalangan orang di zamanya.”
Beliau berkata lagi: “Abu
Abdul Rahman al-Nasa’i adalah yang paling faqih di kalangan ulama Mesir di
zamannya dan beliau yang paling arif tentang hadis sahih dan daif dan paling
kenal tentang perawinya.”
11 Al-Sam’ani berkata: “Pengarang
kitab al-Sunan, imam pada waktunya. Beliau tinggal di Mesir selama beberapa
ketika dan di situ tersebar penulisannya.”
12 – Yaqut al-Hamawi
berkata: “Pengarang kitab al-Sunan. Beliau adalah imam di masanya dalam ilmu
hadis. Beliau tinggal di Mesir dan tersebar tulisan-tulisannya di sini. Beliau
adalah salah seorang daripada imam dan tokoh, mengarang kitab al-Sunan dan
kitab-kitab yang lain.”
13 - Al-Rafi’i berkata:
“Pengarang kitab yang dikenali sebagai al-Sunan. Di dalamnya terdapat bukti
yang zahir akan banyak ilmunya, baik susunan dan ringkasannya, kuat pandangan
beliau dalam mengeluarkan makna-makna (hadis) yang diterangkan melalui
peletakan tajuk bab-babnya.”
14 - Ibnu Qattan
berkata: “Beliau adalah imam ahli hadis.”
15 - Al-Mizzi berkata: “Beliau
salah seorang daripada imam-imam yang unggul, pakar hadis (huffaz) yang teliti
dan tokoh yang masyhur. Beliau mengelilingi beberapa negara dan mendengar hadis
di Khurasan, Iraq, Hijaz, Mesir, Syam dan Jazirah.”
Karya Penulisan
Imam al-Nasa’i termasuk
dalam kalangan ulama yang mempunyai banyak hasil penulisan. Kebanyakan kitab
beliau berkisar berkenaan hadis, ‘ilal dan perawi hadis.
Ibnu al-Athir berkata: “Beliau
mempunyai banyak kitab tentang hadis, ilal dan selain itu.”
Antara penulisan
beliau:
1 - Al-Sunan
al-Kubra.
Kitab ini merupakan sumber asal kepada Sunan al-Nasa’i.
Imam al-Nasa’i telah
mengarang kitab ini dengan menyusun hadis-hadisnya berdasarkan kitab (tajuk
besar) dan bab-bab kecil. Allah telah mengurniakan kepada beliau kebijaksanaan
akal yang tiada bandingannya dalam mengeluarkan hukum daripada hadis.
Penulisannya ini menjadi bukti bahawa beliau seorang yang sangat faqih
terhadap isi kandungan hadis.
Dalam kitab ini beliau menghimpunkan
antara ilmu hadis dan ilmu fiqh. Pembaca akan mendapati beliau akan mengulangi
beberapa buah hadis yang sama di beberapa tempat kerana beliau dapat
mengeluarkan beberapa jenis hukum daripada hadis yang sama. Walaupun dalam
banyak ketika tujuan beliau mengulangi hadis-hadis tersebut bukan bertujuan
menyatakan hukum baru yang beliau dapat keluarkan melainkan hanya sebagai hadis
sokongan (syahid) sahaja.
Beliau juga ada
menyebutkan beberapa buah hadis mursal, athar sahabat dan dan
sedikit hadis mu’allaq (tanpa sanad lengkap).
Selain itu beliau juga
sering menyebutkan beberapa buah sanad bagi satu-satu hadis. Lalu beliau
menjelaskan perbezaan yang berlaku dalam sanad dan matan serta menjelaskan
riwayat yang lebih kuat bergantung kepada tahap kekuatan hafalan perawi hadis
tersebut.
Kadang-kala beliau
menyebutkan beberapa buah hadis yang saling bertentangan dalam satu bab lalu
beliau akan menyatakan pendapat yang kuat di sisi beliau tentang hadis itu.
Beliau juga tidak lupa
membincangkan status para perawinya dari sudut jarh dan ta’dil
meskipun tidaklah kesemua perawi dinyatakan status mereka.
Juzuk pertama dari
kitab ini telah diterbitkan pada tahun 1972 dan hanya mengandungi kitab taharah.
Kitab ini telah ditahqiq oleh Syeikh Abdul Samad Syarafuddin.
Setelah itu pada tahun 1991,
dua orang muhaqqiq, Dr. Abdul Ghaffar al-Bundari dan Sayyid Kasrawi
Hasan telah menerbitkan kitab ini secara sempurna sebanyak 6 jilid yang
mengandungi 11770 buah hadis dan pada jilid ke-7 terdapat indeks (fihris)
bagi kitab ini.
Pada tahun 2001 pula,
Muassasah al-Risalah telah menerbitkan kitab ini dalam 10 jilid dengan
berpandukan sebanyak 6 buah manuskrip tulisan tangan. Jilid ke 11 dan 12 pula
mengandungi bahagian indeks. Dalam terbitan ini terdapat 11949 buah hadis. Muhaqqiq
kitab ini, Hasan Abdul Mun’im al-Syalabi telah membetulkan beberapa kesilapan
yang terdapat dalam terbitan dahulu, menyediakan takhrij ringkas bagi
hadisnya, membuat beberapa ulasan penting dan menyatakan kedudukan hadis
tersebut dalam Musnad Ahmad untuk memudahkan pembaca merujuk takhrij
hadis yang lebih luas dalam Musnad Ahmad.
Penerbit Dar al-Ta’sil
pada tahun 2012 telah menerbitkan kitab ini menggunakan 11 manuskrip tulisan
tangan. Kitab ini dianggap cetakan terbaik setakat ini kerana menggunakan
manuskrip yang lebih banyak berbanding terbitan sebelum ini, menambah beberapa
buah hadis yang tidak terdapat dalam terbitan Muassasah al-Risalah sebelum ini selain
membetulkan kesilapan yang terkandung di dalamnya.
2 - Al-Sunan
al-Sughra.
Kitab ini turut dikenali sebagai Sunan al-Nasa’i, al-Mujtaba dan al-Mujtana.
Setelah Imam al-Nasa’i
mengarang al-Sunan al-Kubra, beliau lalu menghadiahkannya kepada
pemimpin al-Ramlah, Palestin. Lalu pemimpin tersebut bertanya: “Adakah semua
dalam kitab ini sahih?” Al-Nasa’i menjawab: “Tidak.” Pemimpin itu
lalu meminta Imam al-Nasa’i untuk mengasingkan hadis sahih daripada kitab al-Sunan
al-Kubra tersebut lalu Imam al-Nasa’i memenuhi pemintaan tersebut dan
menyusun al-Sunan al-Sughra.
Siapa Pengarang Sebenar
al-Sunan al-Sughra?
Terdapat khilaf di
kalangan ulama sama ada ringkasan ini benar-benar hasil ringkasan Imam
al-Nasa’i sendiri atau usaha muridnya, Ibnu al-Sunni.
Al-Zahabi adalah
dikalangan ulama yang berpendapat bahawa kitab ini adalah hasil ringkasan Ibnu
al-Sunni.
Beliau berkata dalam Siyar
A’lam al-Nubala’: “Kitab sunan beliau (al-Nasa’i) yang ada pada kita (pada
hari ini) adalah kitab al-Mujtaba yang merupakan saringan Abu Bakar Ibnu
al-Sunni.”
Beliau berkata lagi: “Bahkan
al-Mujtaba merupakan hasil pemilihan (hadis) Ibnu al-Sunni.”
Beliau berkata dalam Tazkirah
al-Huffaz ketika membincangkan biografi Ibnu al-Sunni: “Ibnu al-Sunni
merupakan seorang yang beragama, baik dan jujur. Beliau meringkaskan kitab
al-Sunan dan menamakannya sebagai al-Mujtaba.”
Padangan Al-Zahabi ini
diikuti oleh sebahagian ulama seperti Tajuddin al-Subki dan Ibnu Nasiruddin
al-Dimasyqi.
Al-Subki berkata dalam
biografi Ibnu al-Sunni: “Beliau mengarang kitab tentang qana’ah, amalan
siang dan malam dan beliau meringkaskan Sunan al-Nasa’i.”
Ibnu ‘Imad dalam Syazarat
al-Zahab menukilkan dari Ibnu Nasiruddin al-Dimasyqi, beliau berkata: “Ibnu
al-Sunni meringkaskan Sunan al-Nasa’i dan beliau menamakannya al-Mujtaba.”
Jumhur ulama pula
berpendapat bahawa Imam al-Nasa’i adalah pengarang sebenar bagi al-Sunan
al-Sughra. Antara ulama yang berpendapat sedemikian ialah Ibnu al-Athir,
Ibnu Kathir, al-‘Iraqi dan al-Sakhawi. Menurut mereka Ibnu al-Sunni bukanlah
pengarang sebenar sebaliknya hanya meriwayatkan kitab tersebut dari Imam
al-Nasa’i. Berikut adalah antara bukti kepada perkara tesebut:
i) Dalam kitab al-Sunan
al-Sughra terdapat beberapa pernyataan secara jelas dari Ibnu al-Sunni
bahawa beliau mendengar kitab ini dari lafaz Imam al-Nasa’i.
ii) Dalam kitab ini
terkandung beberapa buah hadis dan bahkan kitab (tajuk besar) yang tidak
terdapat kitab al-Sunan al-Kubra. Jika benar Ibnu al-Sunni yang meringkaskan al-Sunan
al-Kubra, maka daripada mana beliau ambil penambahan ini? Jika beliau
mengambil penambahan ini dari al-Nasa’i di luar kitab al-Sunan al-Kubra,
maka pasti beliau akan menyatakan perkara ini.
iii) Para ulama yang
meriwayatkan kitab ini pasti akan menyatakan akhir sanadnya sehingga kepada
Imam al-Nasa’i. Ini menjadi bukti bahawa al-Nasa’i adalah pengarang kitab ini.
Jika tidak pasti sanad mereka akan berakhir kepada Ibnu al-Sunni sahaja.
Manhaj al-Nasa’i dalam al-Sunan
al-Sughra
Dalam kitab ini al-Nasa’i
hanya menghimpunkan hadis berkenaan hukum-hakam, melainkan terdapat sebahagian
kecil hadis yang tidak berkaitan hukum-hakam. Susunan hadisnya juga disusun
mengikut bab-bab fiqh dan cara susunannya tidak jauh beza dengan Sunan Abu
Daud.
Beliau akan membawa
beberapa buah sanad bagi sesebuah hadis. Di samping itu, beliau juga akan
mengulangi hadis yang sama di beberapa buah tempat sebagaimana yang dilakukan
oleh al-Bukhari.
Perbezaan al-Sunan
al-Sugra ini dengan kitab sunan yang lain ialah al-Nasa’i tidak memberikan
sebarang ulasan berkaitan hukum-hakam fiqh dan beliau juga tidak membawakan
pandangan sahabat, tabi’in dan imam-imam mazhab.
Para ulama yang
mengkaji hadis-hadis yang terkandung dalam kitab ini telah membahagikan
hadisnya kepada empat kategori dari sudut kesahihannya:
(1) Hadis sahih mengikut
syarat al-Bukhari dan Muslim dan telah dimasukkan dalam dua sahih mereka.
(2) Hadis sahih
mengikut syarat mereka berdua namun mereka tidak memasukkannya dalam sahih
mereka.
(3) Hadis tersebut
sahih menurut syarat al-Nasa’i.
(4) Hadis tersebut daif
dan dijelaskan kedaifannya oleh al-Nasa’i.
Kitab ini dianggap
kitab sunan yang paling sedikit hadisnya yang daif dan para perawinya yang
dikritik di kalangan empat buah kitab sunan. Hal ini disebabkan ketegasan
al-Nasa’i dalam menyaring para perawinya. Oleh itu, terdapat sebahagian ulama
yang menggelarkannya sebagai kitab Sahih.
Kitab ini telah
diterbitkan beberapa kali namun cetakan terbaik untuk kitab ini adalah yang
diterbitkan oleh Dar al-Ta’sil menggunakan 8 manuskrip tulisan tangan dan
sebuah naskah yang dicetak di India.
3 - Tafsir al-Quran
al-‘Azim.
Kitab ini telah diterbitkan oleh Muassasah al-Kutub al-Thaqafah di Beirut pada tahun 1990 sebanyak dua jilid.
4 - Khasais Ali bin
Abi Talib.
Kitab ini awal-awalnya telah diterbitkan oleh al-Matba’ah al-Khairiyah di Mesir pada tahun 1308 H. Setelah hampir seratus tahun kemudian kitab ini diterbitkan sekali lagi oleh Maktabah al-Ma’la di Kuwait pada tahun 1406 H di bawah seliaan Ahmad Mirin al-Balusyi.
Syeikh Abu Ishaq
al-Huwaini juga telah meringkaskan kitab ini dengan tajuk Tahzib Khasais
al-Imam Ali.
5 - ‘Amal al-Yaum Wa al-Lailah.
Kitab ini telah diterbitkan beberapa kali dan antara terbitan yang terbaik bagi kitab ini ialah terbitan Muassasah al-Risalah yang telah disemak oleh Dr Faruq Hamadah.
6 - Fadhail al-Quran.
Kitab ini juga telah diterbitkan dengan semakan Dr Faruq Hamadah.
7 - ‘Isyrah al-Nisa’.
Terdapat beberapa edisi terbitan bagi kitab ini yang telah disemak oleh beberapa muhaqqiq yang berbeza iaitu tahqiq ‘Amru Ali ‘Umar, tahqiq Muhammad Ali Qutb dan tahqiq Mahmud Tha’mah Halabi.
8 - Fadhail
al-Sahabah.
Nama lain bagi kitab ini ialah Manaqib al-Sahabah. Penerbit Dar al-Thaqafah dan Dar al-Baidha’ telah menerbitkan kitab ini dengan semakan Dr Faruq Hamadah.
9 - Al-Juma’ah.
Kitab ini telah disemak oleh Muhammad al-Sa’id Zaghlul lalu diterbitkan oleh Maktabah al-Turath al-Islami pada tahun 1988.
Tujuh kitab yang
terakhir ini pada mulanya telah dikarang oleh Imam al-Nasa’i secara berasingan
kemudian setelah itu beliau menggabungkan tujuh kitab ini bersama dengan al-Sunan
al-Kubra.
Al-Sakhawi dalam Bughyah
al-Raghib setelah menyebutkan kitab Amal al-Yaum Wa al-Lailah dan Khasais
Ali berkata: “Keduanya adalah dua bab daripada al-Sunan al-Kubra.”
Ibnu Hajar telah
mengkritik al-Mizzi yang meletakkan rumus khas bagi sebahagian daripada 7 buah
kitab tersebut dalam kitab Tahzib al-Kamal kerana tindakan tersebut akan
menyebabkan pembaca menyangka kitab-kitab tersebut adalah berasingan daripada al-Sunan
al-Kubra.
10 - Ahasan Asanid
Allati Tarwi ‘An Rasulillah.
Kitab ini diterbitkan
bersama beberapa risalah lain berkenaan ilmu hadis dengan tajuk Majmu’ah
Rasail Fi Ulum al-Hadith yang ditahqiq oleh Jamil ‘Ali Hasan pada
tahun 1985.
11 - Al-Ikhwah Wa al-Akhawat
Min al-Ulama’ Wa al-Ruwah.
12 - Asma’ al-Ruwah
Wa al-Tamyiz Bainahum.
13 - Majlisan Min
Imla’.
Menghimpunkan 48 buah hadis yang telah diimlakkan kepada murid-muridnya. Kitab ini diterbitkan dengan tahqiq Abu Ishaq al-Huwaini oleh penerbit Maktabah al-Tarbiyyah al-Islamiyyah di Giza, Mesir pada tahun 1994.
14 - Al-Asma’ Wa
al-Kuna.
15 - Tasmiyyah
Masyaikh Abi Abdul Rahman Ahmad bin Syu’aib bin Ali al-Nasa’i Allazi Sami’a
Minhum.
Diterbitkan oleh Dar al-‘Alam al-Fawaid pada tahun 1423 Hijriah dengan tahqiq al-Syarif Hatim al-‘Auni. Kitab ini juga ada diterbitkan dengan nama ‘Tasmiyyah al-Shuyukh’ yang ditahqiq oleh Qasim Ali Sa’id.
16 - Tasmiyyah
Fuqaha’ al-Amsar Min Ashab Rasulullah Wa Man Ba’dahum Min Ahl al-Madinah.
Kitab ini telah diterbitkan beberapa kali, antaranya terbitan Dar al-Wa’i di Halab pada tahun 1369 yang telah ditahqiq oleh Mahmud Ibrahim Zayad, diletakkan sebagai lampiran bersama kitab al-Dhu’afa’ Wa al-Matrukin dan diterbitkan bersama beberapa risalah lain berkenaan ilmu hadis dengan tajuk Majmu’ah Rasail Fi Ulum al-Hadith yang ditahqiq oleh Jamil ‘Ali Hasan.
17 - Tasmiyyah Man
Lam Yarau ‘Anhu Ghair Rajul Wahid.
Kitab ini juga telah
diterbitkan beberapa kali, iaitu dengan tahqiq oleh Mahmud Ibrahim
Zayad, tahqiq Jamil ‘Ali Hasan
dan diterbitkan bersama kitab al-Dhu’afa’ Wa al-Matrukin.
19 - Juzu’ Min
Hadith ‘An al-Nabi.
Kemungkinan kitab ini
sebahagian daripada kitab al-Sunan al-Kubra.
20 - Shuyukh
al-Zuhri.
21 - Al-Dhu’afa’ Wa
al-Matrukin.
Kitab ini telah diterbitkan di Pakistan pada tahun 1982 dalam satu jilid bersama kitab al-Tarikh al-Saghir karya al-Bukhari. Di bahagian nota kakinya terdapat ulasan al-Azim Abadi dan Muhammad Muhyiddin Ilah Abadi. Terdapat juga edisi terbitan kitab ini yang ditahqiq oleh Mahmud Ibrahim Zayad dan tahqiq Jamil ‘Ali Hasan.
22 - Al-Thabaqat.
Diterbitkan bersama beberapa risalah lain berkenaan ilmu hadis dengan tajuk Majmu’ah Rasail Fi Ulum al-Hadith yang ditahqiq oleh Jamil ‘Ali Hasan.
23 - Musnad Hadith
Ibnu Juraij.
24 - Musnad Hadith
al-Zuhri Bi ‘Ilalihi Wa al-Kalam ‘Alaih.
25 - Musnad Hadith
Syu’bah bin al-Hajjaj.
26 - Musnad Hadith
Ali bin Abi Thalib.
27 - Musnad Hadith
Malik bin Anas.
28 - Manasik
al-Hajj.
Dituduh Berfahaman
Syiah
Terdapat sebilangan
ulama yang menuduh beliau berfahaman Syiah, antaranya ialah Ibnu Khalikan.
Beliau berkata dalam kitab Wafayat al-A’yan: “Beliau berfahaman Syiah(tashayyu’).”
Al-Zahabi dalam Siyar
A’lam al-Nubala’ berkata: “Tidak ada seorang pun di awal tahun 300 Hijriah
yang lebih pakar hadis berbanding al-Nasa’i. Beliau lebih mahir tentang hadis,
‘ilalnya dan perawinya berbanding Muslim, Abu Daud dan Abu Isa (al-Tirmizi).
Beliau setara dengan al-Bukhari dan Abu Zur’ah. Melainkan pada beliau ada
sedikit fahaman Syiah dan tidak suka terhadap musuh-musuh Imam Ali seperti
Mu’awiyah dan ‘Amru (bin al-‘As).”
Ibnu Kathir dalam al-Bidayah
Wa al-Nihayah berkata: “Dikatakan bahawa beliau dikaitkan dengan sedikit
fahaman Syiah.”
Mungkin sebab beliau
dituduh berfahaman Syiah kerana beliau mengarang kitab tentang kelebihan Ali
bin Abi Thalib yang beliau namakan ‘Khasais Ali bin Abi Thalib’ dan
beliau tidak mengarang tentang kelebihan Syaikhain (Abu Bakar dan Umar)
dan kelebihan sahabat yang lain.
Tetapi beliau sendiri
telah menjawab tujuan beliau mengarang kitab berkenaan sewaktu ditanya oleh
muridnya Muhammad bin Musa al-Ma’muni. Beliau berkata: “Aku mendengar
beberapa orang mengutuk Abi Abdul Rahman al-Nasa’i disebabkan kitab Khasais Ali
dan beliau tidak mengarang kelebihan Syaikhain. Aku menceritakan perkara
tersebut kepada beliau.”
Beliau menjawab: “Aku
masuk ke Damsyik dan terdapat ramai orang yang membenci Ali. Lalu aku karang
kitab al-Khasais dengan harapan semoga Allah memberi hidayah kepada mereka.”
Bukti lain yang
menunjukkan bahawa beliau tidak berfahaman Syiah ialah beliau juga turut
meriwayatkan hadis dari beberapa orang perawi yang terkenal berfahaman Nasibi
(membenci Sayyidina Ali dan keturunannya) seperti Ibrahim bin Ya’qub al-Juzjani
(al-Nasa’i sangat banyak meriwayatkan hadis daripadnya) dan Shimr bin ‘Athiyyah
al-Asadi (al-Nasa’i menthiqahkannya). Selain itu, beliau juga turut
meriwayatkan hadis dari Umar bin Sa’ad bin Abi Waqqas al-Madani yang merupakan
pemimpin bagi pasukan tentera yang membunuh al-Hussein bin Ali. Kebiasaannya
mereka yang berfahaman Syiah pasti akan menjauhkan diri dari meriwayatkan hadis
dari perawi yang berfahaman Nasibi.
Di samping itu, beliau
juga menghususkan satu bab dalam kitab Sunannya berkaitan kelebihan
sahabat-sahabat Nabi dan di dalamnya terdapat hadis-hadis kelebihan Uthman bin
‘Affan dan Amru bin al-‘As.
Mazhab Fiqh
Terdapat beberapa orang
ulama yang mengarang kitab tabaqat ulama mazhab al-Syafi’i seperti
al-Subki, Ibnu Qadhi Syuhbah, al-Isnawi dan lain-lain yang berpandangan bahawa
Imam al-Nasa’i termasuk dikalangan ulama yang bermazhab al-Syafi’i.
Mungkin kerana mereka
berpegang dengan kalam Imam Ibnu Athir dalam mukadimah kitabnya, Jami’
al-Usul yang mengkategorikan Imam al-Nasa’ie sebagai ulama mazhab
al-Syafie. Beliau berkata: “Al-Nasa’i seorang yang bermazhab al-Syafi’i.
Beliau mempunyai sebuah kitab Manasik (haji) yang mengikut mazhab al-Syafi’i.”
Namun begitu ulama lain
yang menulis biografi Imam al-Nasa’i seperti al-Mizzi, al-Zahabi dan Ibnu
Kathir tidak menisbahkan mazhab al-Syafi’i kepada beliau.
Kemungkinan besar
sebenarnya beliau tidaklah bermazhab al-Syafi’i kerana beliau sendiri ialah
salah seorang daripada imam-imam hadis bertaraf mujtahid yang tidak terikat
dengan mazhab tertentu. Sebelum ini telah disebutkan pujian Imam al-Daraqutni
yang memujinya sebagai ulama Mesir yang paling pakar dalam ilmu fiqh di
zamannya.
Kitab Sunan beliau
menjadi bukti kukuh penguasaan beliau dalam fiqh dan kemahiran beliau
mengeluarkan hukum fiqh daripada hadis. Semua ini terzahir pada peletakan
tajuk-tajuk bab dalam kitab ini. Bahkan cara beliau menamakan bab-bab tersebut
hampir sama dengan metod al-Bukhari dalam kitab Sahihnya.
Mungkin maksud
penisbahan mazhab al-Syafi’i kepada beliau itu kerana beliau banyak mengikut
kaedah Imam al-Syafi’i dalam berijtihad dan mengkaji dalil. Imam Waliyullah
al-Dihlawi dalam Hujjaatullah al-Balighah berkata: “Terdapat ahli
hadis yang dinisbahkan kepada salah satu daripada mazhab-mazhab yang ada
disebabkan banyaknya persamaan pendapat antara ahli hadis tersebut dengan
mazhab itu seperti al-Nasai dan al-Baihaqi yang dinisbahkan kepada mazhab
al-Syafi’i.”
Kematian
Selepas mengembara
bertahun-tahun ke serata tempat untuk mempelajari hadis serta menghimpunkannya,
beliau memilih untuk tinggal di Mesir. Tetapi sekitar 3 bulan setengah sebelum
kewafatannya, beliau membuat keputusan untuk keluar dari Mesir. Dikatakan
tujuan beliau keluar dari Mesir itu adalah untuk mengerjakan haji. Di tengah
perjalanannya itu beliau singgah di Damsyik. Di sini telah berlaku satu
peristiwa yang membuatkan beliau ditimpa musibah sehingga menjadi sebab beliau
meninggal dunia.
Terdapat banyak riwayat
yang menunjukkan para ulama telah berbeza pendapat tentang tarikh kewafatan serta
tempat beliau meninggal dunia dan dikebumikan.
Muridnya, Ibnu Yunus
berkata: “Beliau keluar dari Mesir pada bulan Zulkaedah tahun 302 Hijriah
dan beliau meninggal beberapa bulan selepas itu di Palestin iaitu pada hari
Isnin 13 Safar tahun 303 Hijriah.”
Begitu juga yang
disebutkan oleh Abu Ja’far al-Tahawi. Beliau berkata: “Beliau meninggal
dunia pada bulan Safar tahun 303 Hijriah di Palestin.”
Al-Hakim berkata: “Dan
bersama kelebihan-kelebihan yang sedia ada pada Abu Abdul Rahman, beliau juga
telah dikurniakan syahid di akhir umurnya. Telah menceritakan kepadaku oleh
Muhammad bin Ishaq al-Asbahani, beliau berkata: Aku telah mendengar guru-guruku
di Mesir menyebutkan bahawa Abu Abdul Rahman telah keluar dari Mesir di akhir
umurnya dan menuju ke Damsyik. Lalu beliau ditanya tentang Mu’awiyah bin Abu
Sufyan dan hadis yang diriwayatkan tentang kelebihannya. Beliau menjawab: Adakah
Muawiyah tidak suka dianggap sama (seperti orang lain) sehingga dia mahu untuk
dilebihkan (berbanding orang lain)? Muhammad bin Ishaq al-Asbahani berkata: Orang
ramai lalu berterusan menolak-nolak dadanya sehingga beliau dikeluarkan dari
masjid. Kemudian beliau dibawa ke al-Ramlah dan beliau meninggal dunia di situ
pada tahun 303 Hijriah. Beliau telah dikebumikan di al-Ramlah.”
Ibnu ‘Athiyyah berkata:
“Abu Abdul Rahman al-Nasa’i meninggal dunia di al-Ramlah tahun 302 Hijriah
dan ada yang berkata 303 Hijriah.”
Ibnu ‘Asakir berkata: “Al-Nasa’i
keluar dari Mesir pada bulan Zulkaedah 302 Hijriah. Beliau meninggal dunia di
Palestin pada hari Isnin 13 Safar tahun 303 Hijriah. Ada yang mengatakan beliau
meninggal dunia di al-Ramlah dan dikebumikan di Baitul Maqdis.”
Meskipun begitu,
al-Daraqutni telah membawa pandangan yang berbeza dengan kesemua ulama itu
berkenaan bulan dan tempat wafat al-Nasa’i. Beliau berkata: “Beliau keluar untuk
melakukan haji namun beliau ditimpa dugaan sewaktu di Damsyik dan beliau
mendapat syahid. Al-Nasa’i berkata: Bawalah aku ke Mekah. Lalu beliau dibawa
(ke Mekah) dan meninggal di sana. Beliau dikebumikan di antara Safa dan Marwah.
Tarikh kewafatan beliau pada bulan Sya’ban tahun 303 Hijriah.”
Ibnu al-Athir dalam Jami’
al-Usul juga meyakini bahawa beliau dikebumikan di Mekah. Saudara beliau,
al-‘Izz Abu al-Hasan dalam al-Kamil Fi al-Tarikh juga berpendapat beliau
dikebumikan di Safa dan Marwah.
Tetapi al-Zahabi
memilih untuk menguatkan pendapat Ibnu Yunus. Selepas membawakan ucapan Ibnu
Yunus, beliau berkata: “Inilah yang lebih tepat kerana Ibnu Yunus adalah
seorang hafiz yang peka. Beliau belajar dengan al-Nasa’i dan beliau lebih
mengenalinya.”
Ulama lain yang senada
dengan al-Zahabi ialah Tajuddin al-Subki. Beliau berkata: “Para ulama
berkhilaf tentang tempat wafatnya. Pendapat yang tepat ialah beliau dikeluarkan
dari Damsyik apabila beliau menyebutkan tentang kelebihan Ali. Kemudian beliau
dibawa ke al-Ramlah dan beliau meniggal dunia di sana. Pandangan lain
menyebutkan beliau dibawa ke Mekah lalu dikebumikan di antara Safa dan Marwah.
Imam al-Nasa’i adalah
imam yang terakhir meninggal dunia di kalangan enam orang pengarang Kutub
Sittah. Selain itu, beliau juga termasuk di kalangan ulama yang berusia
panjang kerana beliau meninggal dunia ketika berusia 88 tahun. Semoga Allah
merahmati beliau atas khidmat beliau terhadap hadis Nabi sallahu ‘alaihi
wasallam.
 |
| Kubur Imam al-Nasa'i di Ramlah, Palestin |
Tiada ulasan:
Catat Ulasan